Bij de preventie van VGV is signaleren een belangrijke taak, essentieel daarbij is om zorgvuldig en respectvol in gesprek te gaan.
– Het onderwerp komt niet éénmalig, maar verschillende keren ter sprake, al tijdens de zwangerschap tot de leeftijd van 18 jaar. Omdat de context kan veranderen en daarmee de mening van ouders over VGV is het belangrijk om het onderwerp met regelmaat terug te laten komen.
– Voordat de JGZ-professional in gesprek gaat met het kind en/of de ouder(s) met risico op VGV, is het belangrijk om voldoende kennis te hebben, zie hoofdstuk Kennis: definities en achtergrond informatie . Voldoende kennis zorgt voor zelfvertrouwen in het gesprek en draagt bij aan het opbouwen van vertrouwen bij de ouders en/of het meisje.
– Wanneer er sprake is van een taalbarrière, dient gebruik te worden gemaakt van een gecertificeerde tolk, of een getraind sleutelpersoon, bij voorkeur een vrouw die ervaring heeft met het onderwerp VGV.
– Cultuursensitief communiceren betekent ook de keuze bepalen van het moment waarop VGV in het gesprek wordt besproken. Door eerst ruimte te geven aan het verhaal van de ouders en/of het meisje, kunnen zij zich gehoord en gerespecteerd voelen.
– Om een vertrouwensrelatie op te bouwen, is het van belang om een veilige en open sfeer te creëren. Dit kan de JGZ-professional doen door bij elk gesprek opnieuw zijn/haar beroepsgeheim te noemen, inclusief dat van de tolk, als deze aanwezig is. Ook kan de JGZ-professional het doel van het gesprek duidelijk maken; kennis maken en blijvend in gesprek zijn over het veilig opgroeien van het meisje. Hierbij is het belangrijk om respect te tonen voor de situatie van de ouders en/of het meisje en een luisterend oor te bieden.
– Wanneer er voldoende vertrouwen is opgebouwd, kan het onderwerp VGV besproken worden. Het kan helpen om te benoemen dat het de plicht van de JGZ-professional is om VGV te bespreken met de ouders en/of het meisje. Daarnaast kan het belangrijk zijn om dit uitsluitend met de moeder van het meisje te bespreken, omdat het onderwerp als een taboe wordt beschouwd en het niet gebruikelijk is om dit met zowel de vrouw als de man te bespreken.
– Er dienen verdiepende vragen gesteld te worden door de JGZ-professional om een volledig beeld te krijgen van mogelijke risico’s.
– De betrokkenheid van ouders in het proces rondom risico op VGV moet zorgvuldig worden afgewogen. Hoewel het belangrijk is om ouders te betrekken bij de besluitvorming en voorlichting, staat de veiligheid van het kind altijd voorop. Bij vermoeden van tegenwerking of verhoogd risico kan de betrokkenheid van ouders worden beperkt.
Het inschatten van het risico kan leiden tot de volgende uitkomsten: geen risico, geen risico op dit moment, risico aanwezig en VGV vastgesteld. Bij de laatste uitkomst, VGV vastgesteld, gaat het om minderjarige meisjes (1e generatie) met VGV, die zijn besneden in het land van herkomst en naar Nederland zijn geëmigreerd. Bijlage 1 zijn de uitkomsten onderverdeeld, met casussen die kunnen helpen om de inschatting te toetsen. Deze casussen zijn voorbeelden uit de praktijk of zijn gebaseerd op situaties die zich in de praktijk hebben voorgedaan. Ze beschrijven verschillende scenario’s en wat de uitkomst van de risico-inschatting in die situatie is, met als doel de zorgverlener te ondersteunen bij het inschatten van het risico op VGV. Deze lijst is niet uitputtend; niet alle mogelijke situaties worden beschreven.
Bij de risico-inschatting is het oordelingsvermogen van de JGZ-professional cruciaal. Het ‘niet-pluis/onderbuikgevoel’ is leidend. Hun intuïtieve gevoel, gebaseerd op ervaring en observaties, speelt een belangrijke rol in het identificeren van risico’s die niet altijd direct zichtbaar zijn. Daarnaast is het belangrijk om te beseffen dat elke gezinssituatie uniek is.
Zie Bijlage 2 voor voorbeeldvragen tijdens gespreksvoering in verschillende situaties.