Na het inschatten van het risico op VGV wordt een conclusie getrokken: er kan sprake zijn van 1) Geen risico, 2) Geen risico op dit moment of 3) Wel risico op dit moment. De begeleiding na het signaleren van een risico verschilt op basis van de uitkomst. Voor verdere gespreksvoering en begeleiding wordt verwezen naar Module 4 ‘Begeleiden’, waarin meer informatie is opgenomen.
1) Geen risico: geen verdere actie vereist
Casus 1
Achtergrond: Sara, 18 maanden oud, is geadopteerd uit Ethiopië door een Nederlands koppel. Beide ouders zijn van Nederlandse afkomst. Tijdens het reguliere contactmoment op het consultatiebureau bespreekt de JGZ-professional de mogelijke risico’s van VGV.
Gesprek: De JGZ-professional vraagt de ouders of er bij de adoptie aanwijzingen waren van VGV. De ouders bevestigen dat Sara bij adoptie is onderzocht en dat er geen tekenen van VGV waren. Verder geven ze aan dat ze geen banden hebben met gemeenschappen waar VGV wordt uitgevoerd, en dat er geen risico is op toekomstige druk om Sara te besnijden.
Notitie: De JGZ-medewerker noteert dat er geen aanwijzingen zijn van meisjesbesnijdenis. De situatie wordt gemarkeerd als “geen risico”. Er hoeft in de toekomst geen risico-inschatting meer plaats te vinden.
2) Geen risico op dit moment: VGV opnieuw inschatten tijdens volgend moment van contact
Casus 1
Achtergrond: Het gezin bestaat uit een vader, moeder, en twee dochters van 4 en 9 jaar oud. De ouders komen oorspronkelijk uit Somalië, een land waar VGV wordt uitgevoerd, de dochters zijn in Nederland geboren. Het gezin woont al enkele jaren in Nederland.
Gesprek: Tijdens een moment van contact geven ouders aan dat ze niet van plan zijn hun dochters te laten besnijden. Ze zijn goed op de hoogte van de gezondheidsrisico’s van VGV en weten dat het in Nederland strafbaar is. Ze hebben ook een Verklaring tegen Meisjesbesnijdenis1ontvangen en begrijpen de ernst van de wetgeving. Verder geven de ouders aan dat ze geen sociale druk ervaren vanuit hun gemeenschap of familie in Nederland. Hoewel ze regelmatig naar Somalië en Kenia op vakantie gaan, ervaren ze op dit moment geen druk om hun dochters te laten besnijden.[1]
Notitie: De JGZ-professional noteert dat de ouders goed geïnformeerd zijn en geen intentie hebben om VGV uit te laten voeren. Omdat het gezin regelmatig naar risicolanden reist, wordt het risico ingeschat als “Geen risico op dit moment”. Er wordt aanbevolen om bij het volgende moment van contact opnieuw in te schatten wat het risico is.
Casus 2
Achtergrond: De scholen zijn weer open, en Amina (9 jaar) vertelt in de klas dat ze naar Soedan gaat voor een groot familiefeest. Haar juf, Els, merkt op dat Amina niet echt blij lijkt bij het vertellen. Els herinnert zich een recente JGZ-brief waarin werd gevraagd alert te zijn op mogelijke signalen van VGV, en Soedan werd genoemd als een risicoland. Eerder had Amina verteld dat haar oudere zus besneden is. Els maakt zich zorgen over Amina’s reis en vraagt zich af of er een risico op VGV is. Op dit moment maakt Els een schatting dat er een “Risico op VGV op dit moment” is.
Els volgt de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling om het geschatte risico te toetsen. Ze brengt de signalen in kaart en bespreekt dit met de jeugdverpleegkundige David, die tevens aandachtsfunctionaris Kindermishandeling is. Omdat beiden twijfelen, besluiten ze advies te vragen bij Veilig Thuis, die hen adviseert om in gesprek te gaan met de ouders en de Verklaring tegen Meisjesbesnijdenis te gebruiken als ondersteuning.
Gesprek: Els nodigt de ouders van Amina uit voor een gesprek en uit haar zorgen. De ouders bevestigen dat Amina niet blij was over de reis. Ze vindt het spannend omdat ze nog nooit in Soedan is geweest, en het feit dat ze haar vriendinnen lange tijd moet missen vindt ze moeilijk. Els is gerustgesteld door deze verklaringen, maar vraagt zich toch af of dit het risico op VGV uitsluit.
Ondanks haar opluchting besluit Els haar vermoedens te uiten en vraagt de ouders of Amina risico loopt op meisjesbesnijdenis tijdens hun reis naar Soedan. De ouders reageren terughoudend; de vader lijkt geïrriteerd en de moeder legt uit dat VGV een lastig onderwerp is in hun cultuur. Ze geven aan dat ze al gesprekken hierover hebben gehad met de JGZ toen Amina jonger was, en vragen zich af waarom dit opnieuw ter sprake komt.
Els realiseert zich dat ze meer uitleg had moeten geven. Ze legt uit dat het haar taak als leerkracht is om dit soort zorgen te bespreken, en noemt dat Amina eerder heeft verteld dat haar oudere zus besneden is. De ouders begrijpen nu waarom Els deze vragen stelt. Ze bevestigen dat Amina’s oudere zus in Soedan is besneden, maar benadrukken dat dit toen gebruikelijk was en dat de situatie sindsdien is veranderd. Ze verzekeren Els dat Amina geen risico loopt, mede omdat hun familie de traditie niet langer volgt. Els geeft de Verklaring tegen Meisjesbesnijdenis mee en spreekt af na de vakantie opnieuw te praten. Haar collega David bevestigt dat Els juist heeft gehandeld.
Notitie: Els en David noteren bovenstaande casus. Er is getoetst of er een “Risico op dit moment” is. Door het volgen van de Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling is het risico opnieuw ingeschat. Er is sprake van “Geen risico op dit moment” en er wordt aanbevolen om bij het volgende moment van contact opnieuw in te schatten wat het risico is.
[1] 1 De verklaring tegen Meisjesbesnijdenis is bestemd voor ouders afkomstig uit risicolanden die van plan zijn om op vakantie te gaan naar hun land van herkomst. JGZ-professionals kunnen de verklaring meegeven aan deze ouders, zodat zij hun familieleden kunnen informeren over de consequenties en strafbaarheid van meisjesbesnijdenis. Lees meer in Module 1 of op de Pharos website.
3) Risico aanwezig of VGV vastgesteld*
Casus 1
Achtergrond: Het gezin bestaat uit een vader, moeder en hun 3-jarige dochter. Ze wonen sinds enkele jaren in Nederland, maar de ouders zijn geboren in Guinee, een land waar VGV wordt uitgevoerd. De moeder spreekt Frans en een beetje Nederlands, de vader spreekt redelijk Nederlands.
Gesprek: Tijdens een moment van contact geeft de vader aan dat het gezin binnenkort op familiebezoek gaat naar Guinee. De JGZ-professional vraagt naar de traditie van VGV gezien de achtergrond van de ouders. De vader vertelt dat in hun familie VGV nog steeds voorkomt. De moeder, die zelf besneden is, heeft geen klachten ervaren en heeft moeite zich tegen de traditie uit te spreken. Tegelijkertijd begrijpt ze dat de situatie in Nederland anders is.
Notitie: De JGZ-professional noteert dat er een “Risico op dit moment” is, gezien de geplande reis naar een risicoland en de houding van de familie. Gezien de mogelijke dreiging van meisjesbesnijdenis, dient de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling gevolgd te worden. Dit betekent dat de situatie verder onderzocht moet worden en dat er eventueel beschermende maatregelen getroffen moeten worden, zoals het verstrekken van een Verklaring tegen Meisjesbesnijdenis, om te voorkomen dat de dochter tijdens het verblijf in Guinee besneden wordt.
* VGV is vastgesteld bij minderjarige meisjes (1e generatie migrant) die in het land van herkomst besneden zijn en naar Nederland zijn geëmigreerd.
Casus 2
Achtergrond: Een Egyptisch meisje van 10 jaar krijgt een uitnodiging voor een gezondheidsonderzoek van de JGZ op school. Omdat ze de afspraak heeft gemist vanwege een reis naar Engeland, wordt ze uitgenodigd voor een onderzoek bij de GGD.
Gesprek: Tijdens de afspraak vertelt het meisje aan de jeugdverpleegkundige dat haar gezin naar Engeland was voor een groot feest. Ze geeft ook aan dat ze pijn heeft in haar onderbuik, maar reageert ontwijkend wanneer de verpleegkundige vraagt naar het feest. Het meisje lijkt zich ongemakkelijk te voelen. De moeder van het meisje wacht ondertussen in de wachtkamer. Wanneer de jeugdverpleegkundige haar erbij haalt, geeft ook de moeder ontwijkende antwoorden en weigert toestemming voor een lichamelijk onderzoek van haar dochter door de jeugdarts om de oorzaak van de buikpijn vast te stellen.
Notitie: In deze situatie zijn er verschillende rode vlaggen, zoals het familiebezoek, de fysieke klachten van het meisje en de terughoudendheid van zowel het meisje als de moeder. Deze signalen kunnen wijzen op de mogelijkheid van VGV. De jeugdverpleegkundige dient de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling te volgen, gezien het vermoeden van een reeds uitgevoerde VGV. Dit houdt in dat de situatie verder moet worden onderzocht om de veiligheid van het meisje te waarborgen en, indien nodig, verdere stappen te ondernemen om haar te beschermen tegen VGV. Overwogen moet worden om forensisch onderzoek te laten verrichten. Lichamelijk onderzoek naar VGV zou gebeuren door een forensisch arts. Dit dient door Veilig Thuis geïndiceerd en gecoördineerd te worden.