Richtlijn: Taalontwikkeling (2018)
Bijlage 6 - Overzicht Nederlandstalige instrumenten
Deze bijlage is ook te downloaden als PDF.
| Leeftijd | Instrument | Referentie | Doel | Bron | Validiteit | Toepasbaar als Nederlands niet de moedertaal is? | Toepasbaarheid in de JGZ? |
|
0-54 mnd |
Van Wiechen | Laurent de Angulo, 2008 | Beoordelen van de taalontwikkeling in combinatie met de overige ontwikkelingsvelden | Observatie door de JGZ-professional en navraag bij ouders/verzorgers | 18 van de 23 communicatie-kenmerken hadden een specificiteit van 95% of hoger. De sensitiviteit van de kenmerken was voor 19 van de 23 kenmerken lager dan 50% (Diepeveen, 2016) | +/- |
+ Bij alle organisaties in gebruik. |
| 23-29 mnd | VTO Taal | De Ridder, 2006 | Problemen in de taalontwikkeling te signaleren; meet taalbegrip, taalproductie en interactie tussen ouder en kind. |
Ouders/ verzorgers |
Sensitiviteit 24-52%, specificiteit 97-98% (De Koning, 2004). Er zijn aanwijzingen dat met behulp van het VTO Taal instrument kinderen met taalproblemen eerder worden opgespoord dan met het Van Wiechen Onderzoek, maar dit is niet bewezen. |
+/- | + |
| 15-27 mnd | Lexilijst Nederlands | Schlichting, 2002 | Meet taalproductie |
Ouders/ verzorgers |
De betrouwbaarheid van de Lexilijst Begrip is hoog, namelijk van .97 tot .98, afhankelijk van de leeftijdsgroep. De test-hertestbetrouwbaarheid, bepaald in een onderzoek bij 36 kinderen, bleek .84 te zijn (Schlichting & Lutje Spelberg, 2009). Criteriumvaliditeit op 15-25 maanden is .52 | - | + |
| 15-25 mnd | Lexilijst Begrip | Schlichting, 2009 | Aanvullend aan Lexilijst Nederlands. Meet taalbegrip. | Ouders/ verzorgers | De betrouwbaarheid van de Lexilijst Begrip is hoog, namelijk van .97 tot .98, afhankelijk van de leeftijdsgroep. De test-hertestbetrouwbaarheid, bepaald in een onderzoek bij 36 kinderen, bleek .84 te zijn (Schlichting & Lutje Spelberg, 2009). Criteriumvaliditeit op 15-25 maanden is .52 | - | + |
| vanaf 3 jaar | Non-woord repetitietaak (NRT) | Roy, 2004 | Beoordeelt de voorwaarden voor- en uitingen van communicatie (zowel verbaal als non-verbaal) |
Ouders/ verzorgers |
Geen gegevens over validiteit, sensitiviteit, en specificiteit bekend. Recente studies naar de Engelstalige Nonword Repetition Tests laten lage sensitiviteit zien. | + |
+/- Afname gebeurt door een getrainde logopedist, afnameduur circa 10 minuten |
| 1-6 jaar | (Gereviseerde)Groninger Minimum Spreeknormen (GMS) | Goorhuis-Brouwer, 1995 |
Beknopt instrument met minimum normen: voldoet het kind aan de minimum spreeknormen voor zijn leeftijd. Gericht op de taalproductie. De GMS is doorontwikkeld tot de SNEL. |
Ouders/ verzorgers |
Geen betrouwbare gegevens over sensitiviteit en specificiteit. | + |
+ Afname duur 2-3 minuten |
| 1-6 jaar | SNEL | Luinge, 2005 | Spoort taalproblemen op aan de hand van beoordeling van taalproductie, het taalbegrip en verstaanbaarheid |
Ouders/ Verzorgers en leerkracht |
Voor 12 tot 27 mnd: sensitiviteit 94%, specificiteit 83% | + |
+ Het instrument bestaat uit 14 korte ja/nee-vragen die in circa 3 minuten door ouders beantwoord kunnen worden |
| 1-6 jaar | ELS-NL | Luinge | Beoogt de spraaktaalontwikkeling van kinderen te meten. De items hebben betrekking op verstaanbaarheid, semantiek, grammatica en pragmatiek. |
Ouders/ verzorgers |
Voor 15-71 maanden: sensitiviteit 60% (95% BI 41%-77%), specificiteit 93% (95% BI 88%-96%) | + |
+ De ELS-NL is nog niet beschikbaar voor gebruik in de praktijk |
| 16-20 mnd | N-CDI Lijsten | Zink, 2002, 2003 en 2007 |
Bij kinderen van 16-20 maanden wordt taalbegrip en taalproductie gemeten. Bij kinderen tussen 30-37 maanden woordenschat, grammatica, taalbegrip en de taalproductie algemeen. |
Ouders/ verzorgers |
De N-CDI lijsten zijn erkend in Vlaanderen door RIZIV. Betrouwbaarheid en validiteit zijn daar als goed beoordeeld. Ze zijn niet in NL beoordeel door de COTAN. | - |
- Is vertaald en aangepast voor Vlaamstalige kinderen, en in de huidige vorm niet direct inzetbaar |
| 24-31 mnd | Lexiconlijst | Schlichting, 2009 | Meet de actieve woordenschat van tweetalige kinderen. Ook beschikbaar voor Marokkaans-Arabisch-Nederlands, Tarifit-Berbers-Nederlands, Turks-Nederlands (Schlichting, 2006). | Ouders/ verzorgers | De Tweetalige Lexiconlijsten zijn genormeerd. De betrouwbaarheid van de items varieert van 0,94 tot 0,99. Valideringsonderzoek is niet beschikbaar. | ++ |
+ Ouders kruisen de woorden aan die hun kind zegt. Hetzelfde woord kan dan in één taal of in twee talen worden aangekruist. |
| 24 mnd | VLOT | Oudgenoeg-Paz, 2017 | Beoogt risico- en beschermende factoren in de taalomgeving van jonge kinderen te signaleren |
Ouders/ verzorgers |
De sensitiviteit van de VLOT is naar schatting 70% en de specificiteit 77%. | + |
+/ - Aanvullend op standaard werkwijze. Afname duur 5 minuten. Verwachte prevalentie van onvoldoende taalblootstelling is 25% van de populatie jeugdigen.. |
Referenties
Goorhuis-Brouwer, S.M. & Lucht, van der, F. (1995). Signaleren van taalontwikkelingsstoornissen. Tijdschrift Jeugdgezondheidszorg, 27(5): 79-82
Laurent de Angulo, M.S., Brouwers-de Jong, E.A., Bijlsma-Schlösser, J.F.M., Bulk-Bunschoten, A.M.W., Pauwels, J.H., Steinbuch-Linstra, I. (2008). Ontwikkelingsonderzoek in de Jeugdgezondheidszorg. Het Van Wiechenonderzoek, De Baecke-Fassaert Motoriektest. Assen, Van Gorcum.
Luinge, M.R. (2005). The Language-screening instrument SNEL. Dissertation Rijksuniversiteit Groningen. Te verkrijgen via: http://irs.ub.rug.nl/ppn/288245946
Oudgenoeg-Paz, O., Leseman, P. (2017). Validering van de VLOT Omgevingsanalyse: Eindrapportage. Utrecht: Universiteit Utrecht.
Ridder, de, J.G., Stege, van der, H.A., Agt, van, H.M.E., Koning, de, H.J., Verhoeven, L.T.W. (2006). VTO taal 2-jarigen: handleiding. Amsterdam: Harcourt Test Publishers.
Roy, P., & Chiat, S. (2004). A prosodically controlled word and nonword repetition task for 2-to 4-year-olds: Evidence from typically developing children. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 47(1), 223-234.
Schlichting, L. & Lutje Spelberg, H. (2009). Lexilijst en Lexiconlijsten. Oudervragenlijsten voor de taalontwikkeling Logopedie & Foniatrie, 6: 190-196. Te verkrijgen via: http://www.logopedie.nl/bestanden/nvlf/documentatiecentrum/artikelen_uit_LoFo/2009/
190_Lexilijsten_en_lexiconlijsten_juni_2009.pdf
Schlichting, L. (2006). Lexiconlijsten, Marokkaans-Arabisch, Tarifit-Berbers en Turks. Instrument om de taalontwikkeling te onderzoeken bij jonge Marokkaanse en Turkse kinderen in Nederland. Amsterdam: JIP
Schlichting, J.E.P.T., Lutje Spelberg, H.C. (2002). Lexilijst Nederlands: een instrument om de taalontwikkeling te onderzoeken bij Nederlandstalige kinderen van 15-27 maanden in het kader van vroegtijdige onderkenning. Lisse: Swets test publishers.
Zink I, Lejaegere M. (2002). N-CDIs Lijsten voor Communicatieve Ontwikkeling: aanpassing en hernormering van de MacArthur CDIs van Fenson et al. Leuven, Uitgeverij Acco.
Zink I, Lejaegere M. (2003). N-CDIs: Korte vormen. Aanpassing en hernormering van de MacArthur Short Form Vocabulary Checklists van Fenson et al. Leuven, Uitgeverij Acco.
Zink I, Lejaegere M. (2007). N-CDI 3: Aanpassing en hernomering van de MacArthur CDI: Level III van Dale et al (2000). Leuven/Voorburg, Uitgeverij Acc.
Download deze bijlage als PDF, of ga door naar bijlage 7.