Slaapproblemen kunnen ernstige gevolgen hebben voor zowel kinderen zelf als voor hun ouders. Hieronder worden de gevolgen van slaapproblemen per leeftijdsgroep besproken.
Baby’s (0-6 maanden)
Voor baby’s is het normaal dat zij ’s nachts vaak wakker worden, bijvoorbeeld voor een voeding. Na ongeveer 8 weken gaan baby’s gaandeweg vaker ‘s nachts een keer een voeding overslaan en langer dan 5 uur doorslapen, maar dit verschilt per kind.[6] Uit een aantal onderzoeken blijkt dat de slaap van baby’s gerelateerd is aan het temperament, de cognitieve en motorische ontwikkeling. Het is echter nog niet duidelijk of er een oorzakelijke relatie is tussen de slaapduur en het temperament en de ontwikkeling van baby’s.[21]
Bij ongeveer 20% van alle baby’s doen zich zogenaamde ‘regulatieproblemen’ (huil-, slaap- en/of voedingsproblemen) voor. In een meta-analyse van 22 longitudinale onderzoeken, met in totaal 1935 kinderen, is nagegaan of er een verband is tussen regulatieproblemen, waaronder persisterend huilen, en slaap- en eetgedrag en gedragsproblemen op latere leeftijd.[22] De resultaten laten zien dat wanneer er sprake is van regulatieproblemen in het eerste jaar (slapen, eten, huilen) de kans op gedragsproblemen later groter is. De kans is het grootst bij kinderen die meerdere regulatieproblemen tegelijk hebben en in gezinnen met meerdere psychosociale problemen
Jonge kinderen (6 maanden-4 jaar)
Slaapproblemen, een slaaptekort en daarbij behorende moeheid overdag kunnen bij jonge kinderen leiden tot emotionele/gedragsproblemen en ongevallen.[23][24][25] Slaapproblemen op jonge leeftijd zijn op latere leeftijd ook gerelateerd aan angst en depressieklachten, aandachtsproblemen en agressief gedrag.[26]
Een korte slaapduur is daarnaast ook causaal gerelateerd aan een daaropvolgende gewichtstoename bij jonge kinderen. Voor elk uur per nacht dat een kind langer slaapt, wordt het risico op overgewicht en obesitas verminderd met gemiddeld 9% (OR 0,91. 95%CI 0.84–1.00).[27]
Schoolgaande kinderen (basisschool) (4 jaar-12 jaar)
Uit een uitgebreide meta-analyse naar de relatie tussen slaap en cognitie en gedragsproblemen bij kinderen van 5-12 jaar bleek dat slaapduur een significante positieve relatie met cognitieve prestaties had.[28] Verder hangt een kortere slaapduur samen met meer gedragsproblemen, voor zowel internaliserende als externaliserende gedragsproblemen.
Chronisch slaaptekort kan ook leiden tot hyperactiviteit, in sommige gevallen kan dit lijken op ADHD.[29] Ook slaapstoornissen gaan vaak samen met substantiële gedragsproblemen en een cognitieve achterstand bij kinderen.[30] Hoewel de literatuur naar kinderen minder uitgebreid is dan bij volwassenen, ontstaan vergelijkbare tekorten in cognitief functioneren als resultaat van verstoorde slaap.
Een te korte slaapduur (dit is voor ieder kind verschillend) kan overgewicht veroorzaken bij kinderen in deze leeftijdscategorie.[31]
Adolescenten (12 jaar-18 jaar)
Bij adolescenten heeft een slaaptekort negatieve gevolgen voor de schoolprestaties en cognitief functioneren, en zien we meer depressie, angst, gedragsproblemen, risicogedrag, auto-ongelukken, roken, alcohol en drugsgebruik.[24][32][33][34][35]
Uit cross-sectionele studies blijkt dat er een associatie is tussen slaaptekort en slechte ervaren gezondheid, gewichtstoename, pijn, verhoogd cardiovasculair en cardiometabool risico, aandachtsproblemen, afzondering, agressie, geweld en suïcidale gedachten.
Wederkerige associaties zijn ook vaak beschreven, bijvoorbeeld dat slaaptekort leidt tot depressie en depressie en angst zijn sterke voorspellers voor slaapproblemen, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat. Dit geldt ook voor pijnklachten en middelengebruik.
Uit Nederlands onderzoek onder adolescenten van 12-16 jaar blijkt dat BMI en slaapduur onderling samenhangen; wanneer in de puberteit de BMI omhoog gaat, gaat de slaapduur omlaag.[36] Ook is een kortere slaapduur gerelateerd aan een verstoorde glucosetolerantie bij adolescenten.[37]
Onderzoek toont aan dat een slaaptekort een negatieve invloed heeft op het immuunsysteem bij volwassenen.[38] Er is weinig onderzoek gedaan bij kinderen, maar bij adolescenten van 14-16 jaar werd ook een relatie aangetoond tussen korte slaapduur en ziek zijn (bijv. verkoudheid).[39]
Ouders
Slaapproblemen van kinderen kunnen ook gevolgen hebben voor de gemoedstoestand van ouders.[40][41] Slaapproblemen bij kinderen kunnen een negatief effect hebben op de mentale en fysieke gezondheidstoestand van ouders.[42] Uit onderzoek blijkt dat er een relatie is tussen slaaptekort bij kinderen, stress bij ouders, gezinsproblemen en mishandeling van kinderen.
Slapeloosheid bij ouders, bijvoorbeeld doordat hun baby ’s nachts niet slaapt en veel huilt, kan leiden tot problemen in de relatie tussen ouders.[5] Daarnaast hebben ouders van pasgeboren baby’s vaak zelf last van slaapproblemen omdat hun baby een ander slaapritme heeft en zij hun baby ’s nachts moeten voeden.[43]