Diagnosticering, behandeling en begeleiding van jeugdigen met astma vindt in de regel plaats in de eerste- of tweede lijn, met de huisarts of een kinder(long)arts/verpleegkundig specialist kinderlongziekten als hoofdbehandelaar. JGZ-professionals kunnen hierbij een verbindende en ondersteunende rol spelen.
Overwegingen
Goede samenwerking en afstemming tussen de verschillende disciplines rondom de jeugdige met prikkelbare luchtwegen/astma is essentieel. Dit garandeert de continuïteit in de zorg voor jeugdigen met prikkelbare luchtwegen/astma en ouders. Daarnaast komen goede samenwerking en afstemming ten goede aan de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg.
Betrokken (para)medici en hulpverleners
Er zijn vaak regionale verschillen in de organisatie van de zorg rondom de jeugdige met prikkelbare luchtwegen/astma. De volgende partijen kunnen betrokken zijn bij de preventie, signalering, verwijzing, diagnosticering en behandeling:
Medische zorg
- De verloskundige: legt het rookgedrag van zwangere vrouwen vast, zet zo nodig een stoppen-met-roken interventie in en maakt hiervan melding bij een overdracht naar de JGZ.;
- De huisarts en praktijkondersteuner huisarts (POH): behandelt en begeleidt het grootste deel van de jeugdigen met prikkelbare luchtwegen of de diagnose ‘astma’. De huisartspraktijk behandelt tabaksverslaving en biedt begeleiding op maat bij stoppen met roken;
- De kinder(long)arts en/of de verpleegkundig specialist kinderlongziekten en de kinderlongverpleegkundige behandelen en begeleiden jeugdigen met ernstige klachten of gedeeltelijk of onvoldoende gecontroleerde astma;
- Het JGZ-team (dit zijn jeugdarts, verpleegkundig specialist, kinderlongverpleegkundige, jeugdverpleegkundige, doktersassistent): inventariseert regelmatig de rookstatus van ouders en jeugdigen en motiveert en steunt hen bij het stoppen met roken en bij het niet (opnieuw) beginnen met roken (terugvalpreventie), speelt een signalerende rol bij klachten die op prikkelbare luchtwegen/astma kunnen wijzen, signaleert sociaal-medische problemen bij jeugdigen met prikkelbare luchtwegen/astma en adviseert ouders/jeugdigen over hoe zij klachten kunnen verminderen. Het JGZ team heeft tevens een signalerende rol bij het vaststellen van gedeeltelijk of onvoldoende gecontroleerde astma;
- De verpleegkundig specialist, de kinderlong-/astmaverpleegkundige: monitort (onder andere) de astmacontrole, inhalatietechniek en therapietrouw, geeft advies en voorlichting en stimuleert zelfmanagement;
- De kinderlongverpleegkundige van de thuiszorg (indien beschikbaar): wordt veelal ingezet voor saneringshuisbezoeken.
Paramedische zorg
- De kinderfysiotherapeut: kan begeleiding bieden in de vorm van ademhalingsoefeningen bij disfunctionele ademhaling of ondersteunen in het verbeteren van uithoudingsvermogen en conditie;
- De (kinder)diëtist: ondersteunt jeugdigen met astma en een bewezen voedselallergie, gericht op vermijding van het betreffende allergeen, het voorkomen van onnodige vermijding van voedingsmiddelen en het realiseren van een zo volwaardig mogelijke voeding zonder tekorten. De (kinder)diëtist kan jeugdigen en hun ouders ook begeleiden bij het bereiken van een gezond gewicht.
Uitwisseling van gegevens
De “Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst” (KNMG) stelt in haar visiedocument “Versterking medische zorg aan jeugdigen” dat artsen ieder voor zich en gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor kwalitatief goede en samenhangende zorg. Dit betekent ook dat zij onderling afspraken maken over verwijzing, terug verwijzing, consultatie, berichtgeving/ gegevensuitwisseling en verdeling van verantwoordelijkheden (KNMG 2013).
Voor een optimale sociaal-medische begeleiding van jeugdigen met astma is het belangrijk dat de JGZ-professional op de hoogte is van het proces van diagnosticering en het beloop van de behandeling in de eerste en tweede lijn, en zo nodig actief naar recente informatie vraagt bij de behandelaar. Het wordt aanbevolen om (na toestemming van de ouders en/of de jeugdige) ten minste bij verwijzing door de jeugdarts/verpleegkundig specialist naar de huisarts en bij het stellen van de diagnose ‘astma’ door de huisarts of de kinder(long)arts berichtgeving naar de JGZ te versturen. Gezamenlijke nascholingen kunnen contacten tussen eerstelijns professionals (JGZ, huisarts etc.) vergemakkelijken.
Gedeelde zorg
Conform de zorgstandaard astma bij kinderen en jongeren heeft de jeugdige met astma één hoofdbehandelaar: de huisarts of de kinder(long)arts/verpleegkundig specialist kinderlongziekten (Long Alliantie Nederland 2012). Het JGZ-team kan bij de zorg rondom jeugdigen met astma een ondersteunende en verbindende rol spelen door (extra) voorlichting en informatie te geven en jeugdigen met astma en hun ouders te ondersteunen bij het naleven van adviezen op maat (zelfmanagement) en bij het omgaan met astma. Op indicatie, bijvoorbeeld bij een gecompliceerd beloop of bij sociale problematiek, bij schoolverzuim of als om andere redenen contact met school, kinderdagverblijf of buitenschoolse opvang nodig is, vindt verdere afstemming en samenwerking met de hoofdbehandelaar plaats. De hoofdbehandelaar kan actief contact opnemen met de JGZ.