Richtlijn: Ondergewicht (2019)
Totstandkoming van de richtlijn
Afbakening
De JGZ-richtlijn ‘Ondergewicht’ is ontwikkeld op basis van de knelpuntenanalyse, zoals deze is uitgevoerd door het CBO & de Argumentenfabriek (CBO & Argumentenfabriek 2015). Bij de knelpuntenanalyse waren diverse JGZ-professionals betrokken. De aldaar geformuleerde uitgangsvragen zijn beantwoord.
Uitgangsvragen die in deze richtlijn zijn beantwoord:
- Welke kennis, vaardigheden en instrumenten moeten JGZ-professionals inzetten om ondergewicht door voeding (ondervoeding) of door systemische, psychosociale of somatische oorzaken bij kinderen tijdig te signaleren en juist te volgen?
- Op welke alarmsignalen bij ondergewicht van kinderen moeten JGZ-professionals letten (herkennen/signaleren) om tijdig door te verwijzen of te behandelen en welk instrument kunnen ze hiervoor gebruiken?
- Welke adviezen over voeding en risicofactoren kunnen JGZ-professionals geven aan ouders van en kinderen met een verhoogd risico op ondergewicht?
- Welke verwijscriteria moeten JGZ-professionals gebruiken voor doorverwijzing om ondergewicht tijdig en passend te laten behandelen?
De JGZ-richtlijn ‘Ondergewicht’ sluit met name aan bij de JGZ-richtlijnen:
Globale werkwijze
Voor de start van het project is een werkgroep samengesteld, deze werkgroep is bij alle fasen van de ontwikkeling van de richtlijn intensief betrokken geweest. Bij de formatie van de werkgroep is gelet op een goede balans tussen wetenschappers, inhoudelijke experts en uitvoerende JGZ professionals. Zie voor de leden van de werkgroep Tabel 5.2. Met de werkgroep leden zijn afspraken gemaakt over taken en rollen in het project.
Tijdens de eerste werkgroep vergadering (januari 2017) zijn de uitgangsvragen besproken en zo nodig nader gespecificeerd en er werd besloten op welke wijze de uitgangsvragen het beste uitgewerkt kunnen worden (evidence-based, practice-based of gemengd evidence-based/practice-based). Voor alle uitgangsvragen werd gekozen voor een gemengd evidence-based/practice-based uitwerking. Hierna is een systematisch literatuuronderzoek verricht op de uitgangsvragen (zie Verantwoording).
TNO heeft de literatuur bestudeerd en samengevat. De teksten waren voor de werkgroep leden inzichtelijk en te bewerken op Google Drive. De eerste conceptversie van de richtlijn is besproken tijdens de werkgroep vergadering in september 2017. De commentaren zijn verwerkt tot conceptversie 2 en in december 2017 opnieuw beoordeeld door de werkgroep. In december 2017 is in samenwerking met het NCJ het BDS protocol opgesteld. Tevens is een klankbordgroep samengesteld. Zie Tabel 5.3 voor de deelnemers aan de klankbordgroep en de meelezers. De klankbordgroep is verantwoordelijk voor het becommentariëren en aanvullen van concepttekst vanuit ieders eigen ervaring en expertise. Het tweede concept van de richtlijn is op 22 januari 2018 ook voorgelegd aan de RAC van het NCJ en ZonMw. Naar aanleiding van de feedback op deze conceptversie is in februari 2018 een derde conceptversie opgesteld. Hierna is gestart met een praktijktest. De conceptrichtlijn is in deze periode ook verspreid voor de landelijke commentaarronde (juni t/m september 2018). De feedback die werd verzameld tijdens de praktijktest en landelijke commentaarronde werd gebruikt om de richtlijn bij te stellen.
Na het verwerken van de resultaten van de praktijktest en de landelijke commentaarronde is de richtlijn op 19 november 2018 opnieuw voorgelegd aan de RAC van het NCJ en ZonMw. Ook werden conceptindicatoren ontwikkeld. Het BDS protocol werd aangepast en voorgelegd aan de BDS redactieraad van het NCJ. Ook werd de richtlijn, naar aanleiding van de feedback van de RAC van het NCJ, aangepast. Een herziene conceptversie werd opgesteld en voorgelegd aan de RAC van het NCJ en ZonMw ter autorisatie.
Tabel 5.2: Leden van de werkgroep
Naam | Functie | Organisatie |
Koen Joosten (voorzitter) | kinderarts - intensivist | Stuurgroep Ondervoeding / NVK / Erasmus MC |
Irene Grondel | jeugdarts 0-4 jarigen | AJN |
Gea Vrieze | jeugdarts 0-18 jarigen | AJN / GGD Hart voor Brabant |
Jeroen de Wilde | jeugdarts 4-19 jarigen en onderzoeker | AJN / GGD Haaglanden |
Annemarie van Elburg | kinder- en jeugdpsychiater | GGZ-kinderpsychiater |
Annemarie Schalkwijk | huisarts | NHG |
Brenda Glas | voedingskundige / kinderdiëtist | NVD |
Mathilde Buijs | doktersassistente 0-19 jarigen | NVDA |
Annemiek van den Berg | lactatiekundige / jeugdverpleegkundige | NVL / Icare JGZ |
Dieuwertje Stompedissel | logopediste | NVLF |
Tom van Bolderen | stafmedewerker | SeysCentra |
Daniel Seys | orthopedagoog | SeysCentra |
Petra Luttekes | ouder | Ouders & Onderwijs |
Hester Rippen | directeur | Stichting Kind en Ziekenhuis |
Jeannette Ruesink | verpleegkundig specialist 0-4 jarigen | V&VN |
Lia Denekamp | jeugd- en stafverpleegkundige 0-4 jarigen | V&VN |
Tabel 5.3: Klankbordgroep en meelezers
Naam | Functie | Organisatie |
Jeanne-Marie Hament | jeugdarts | AJN |
Marie-José Kortenhorst | jeugdarts | AJN |
Annemarie Roodenburg | adviseur JOGG-aanpak | jongeren op gezond gewicht (JOGG) |
Elisa van der Molen | kinderdiëtist | NVD |
Dorinde Grouwstra | lactatiekundige | NVL |
Fleur Sickinghe-Ledeboer | preverbaal logopedist | NVLF |
Joke van Wieringen | programmamanager jeugd | Pharos Expertisecentrum gezondheidsverschillen |
Annemieke Goudkuil | verpleegkundige specialist | V&VN |
Anette Stafleu | senior voedingsdeskundige | Voedingscentrum |
Annet Cornelisse | jeugdverpleegkundige 0-12 en stafverpleegkundige | Persoonlijke titel |
Eline Snel-Lissenberg | jeugdarts | Persoonlijke titel |
Irene Hoogendam | jeugdarts | Persoonlijke titel |
Petra van der Velden-Sloos | jeugdarts in opleiding | Persoonlijke titel |
Cliëntenparticipatie
De cliëntenparticipatie bij de ontwikkeling van de JGZ-richtlijn is vormgegeven door deelname van een ouder namens oudervereniging Ouders & Onderwijs aan alle werkgroep vergaderingen. Tevens werd informatie ingewonnen bij ouders van jeugdigen tot 12 jaar en bij jeugdigen zelf.
Referenties
Argumentenfabriek. Knelpuntenanalyses jeugdgezondheidszorg. December 2015.