Knelpuntenanalyse
De JGZ-richtlijn taalontwikkeling is gebaseerd op de knelpuntenanalyse zoals deze is uitgevoerd door het CBO en de Argumentenfabriek. De deelnemers aan deze knelpuntenanalyse hebben de volgende thema’s en uitgangsvragen vastgesteld die in de richtlijn worden beantwoord.
Tabel T1: Uitgangsvragen (CBO en Argumentenfabriek)
| Cluster | Uitgangsvragen |
| Definities | v (5) Wat is, naar leeftijd en geslacht, een normale en afwijkende taal ontwikkeling en wat zijn hierin culturele verschillen? |
| Risicofactoren | i (1) Wat zijn, naar leeftijd, risicofactoren voor het ontwikkelen van taalproblemen? |
| Ontwikkeling en prognose | ii (2) Wat zijn de gevolgen van taalproblemen voor de brede ontwikkeling van het kind? |
| Signalering | iii (3) Welke soorten taalproblemen (stoornissen en/of achterstanden) moeten JGZ werkers signaleren? |
| iv (4) Hoe kunnen JGZ professionals taalproblemen onderscheiden van andere ontwikkelingsproblemen? | |
| vi (6) Op welke leeftijden moet de JGZ minimaal kinderen testen om taalproblemen te volgen? | |
| vii (7) Wat zijn, naar leeftijd, valide instrumenten voor de JGZ om taalproblemen te signaleren? | |
| viii (8) Wat zijn valide instrumenten om taalproblemen te signaleren bij kinderen met een andere moedertaal dan Nederlands? | |
| ix (9) Hoe kunnen JGZ professionals taalproblemen signaleren bij verschillende leeftijdsgroepen als valide instrumenten ontbreken? | |
| Verwijzing | x (10) Wat moeten JGZ professionals doen bij welke uitkomst van het Van Wiechenonderzoek? |
| xiii (13) Wat zijn indicaties waarop JGZ professionals kinderen kunnen verwijzen naar voor- en vroegschoolse educatie (VVE)? | |
| Preventieve interventies | xi (11) Wat zijn preventieve interventies voor de JGZ voor verschillende risicofactoren en leeftijden (tot 4 jaar)? |
| xii (12) Wat zijn collectieve en individuele preventieve adviezen aan ouders en de omgeving van het kind om de taalontwikkeling te stimuleren? | |
| xiv (14) Wat zijn interventies die JGZ werkers kunnen inzetten om een taalontwikkeling te stimuleren? | |
| Samenwerking | xv (15) Welke samenwerkingsafspraken moet de JGZ met welke partijen maken over signalering en beoordeling van taalproblemen? |
| Registratie | xvi (16) Wat moeten JGZ professionals minimaal op welk moment registreren over taalontwikkeling? |
Werkwijze
Een kernteam van NSDSK en TNO heeft de teksten voor de conceptrichtlijn geschreven. Voor de start van het project is een projectgroep en een werkgroep en samengesteld, deze zijn bij alle fasen van de ontwikkeling van de richtlijn intensief betrokken. De projectgroep en de werkgroep zijn samengesteld uit JGZ-professionals en experts op het gebied van taalontwikkeling. Met de leden zijn afspraken gemaakt en vastgelegd over taken en rollen in elke fase van het project.
Tijdens de eerste bijeenkomst van de werkgroep zijn de uitgangsvragen besproken. De uitgangsvragen werden aangescherpt, en er werd besloten op welke wijze de uitgangsvragen het beste uitgewerkt kunnen worden. Hieronder staat een overzicht.
Tabel T2: Overzicht uitgangsvragen
| Cluster 1: definities | Uitwerking |
| Welke mijlpalen kenmerken de taalontwikkeling van een kind en zijn deze mijlpalen anders voor geslacht en verschillende culturen? | Handboeken/ overzichtsartikelen/ expert opinie |
| Wanneer (achterstand in maanden) is sprake van een vertraagde taalontwikkeling? | Handboeken/ overzichtsartikelen/ expert opinie |
| Cluster 2: risicofactoren | |
| In welke mate is de prevalentie van respectievelijk TOS en blootstellingsachterstand hoger voor kinderen met < aanwezige risicofactor > in vergelijking met kinderen zonder deze risicofactor? | Literatuursearch a.d.h.v. PICO (met 2 subonderdelen) |
| Cluster 3: ontwikkeling en prognose | |
| Op welke domeinen (sociaal emotioneel, gedrag, motorisch, cognitief, academisch, maatschappelijk) lopen kinderen met respectievelijk TOS of blootstellingsachterstand meer risico op problemen dan kinderen zonder TOS of blootstellingsachterstand? | Handboeken/ overzichtsartikelen/ expert opinie |
| Cluster 4: signaleren | |
| Welke mijlpalen in de taalontwikkeling zijn bruikbaar om TOS en een blootstellingsachterstand te signaleren, en op welke leeftijden moet de JGZ dan minimaal kinderen screenen om taalproblemen te signaleren? | Handboeken/ overzichtsartikelen/ expert opinie |
| Wat zijn sensitiviteit, specificiteit en voorspellende waarde van < screeningsmethode > als screeningsinstrument voor respectievelijk TOS en blootstellingsachterstand toegepast in de JGZ bij eentalige en meertalige kinderen van 0-18 jaar? | Literatuursearch a.d.h.v. PICO (met 2 subonderdelen) |
| Cluster 5: verwijzing | |
| Hoe ziet het verwijsprotocol voor behandeling van kinderen met TOS en blootstellingsachterstand eruit? | Handboeken/ overzichtsartikelen/ expert opinie |
| Cluster 6: (preventieve) interventies | |
| Ontwikkelt de woordenschat, grammatica en verstaanbaarheid van respectievelijk alle kinderen, kinderen met TOS en kinderen met een blootstellingsachterstand zich gunstiger als zij < preventief advies/preventieve interventie > krijgen in vergelijking met geen ? | Literatuursearch a.d.h.v. PICO (met 3 subonderdelen) |
| Cluster 7: samenwerking | |
| Welke samenwerkingsafspraken moet de JGZ-organisatie met welke partners uit de 1e en 2e lijn maken over signaleren, beoordelen en doorverwijzing van kinderen met taalproblemen (TOS en blootstellingsachterstand)? | Publicaties m.b.t. samenwerking en samenwerkingsafspraken)/ expert opinie |
| Cluster 8: registratie | |
| Welke gegevens moeten JGZ-professionals in het DD JGZ registeren in het kader van signaleren, begeleiden, verwijzen en samenwerking rondom taal problemen (TOS en blootstellingsachterstand)? | Expert opinie/ gegevens in de Basisdataset |
Hierna is een systematisch literatuur onderzoek verricht. De leden van het kernteam hebben de literatuur bestudeerd en samengevat. De teksten met samenvattingen van de literatuur werden aan de deelnemers aan de werkgroep gepresenteerd. Tijdens vier werkgroep vergaderingen zijn deze verder aangepast, en zijn er aanbevelingen opgesteld. Een vijfde vergadering werd belegd om te oordelen over nieuw bewijs (m.b.t. de ELS-NL en de VLOT) dat gedurende het traject naar voren is gekomen.
Tevens is een klankbordgroep geraadpleegd bestaande uit experts op het gebied van taalontwikkeling, vroeg signalering en preventie van taalachterstand en vertegenwoordigers van aanpalende beroepsgroepen (huisartsgeneeskunde, KNO, logopedie,). De klankbordgroep is voor de start van de praktijktest geconsulteerd met de vraag de conceptrichtlijn schriftelijk van commentaar te voorzien. Op basis van de inhoud van de richtlijn zijn een registratieprotocol en indicatoren opgesteld.
Het eerste concept van de richtlijn, het registratieprotocol en de indicatoren zijn op 8 mei 2017 beoordeeld door de RAC. Hierna is gestart met een praktijktest om de werkbaarheid in de praktijk te onderzoeken. De conceptrichtlijn is in deze periode ook verspreid voor een brede landelijke commentaarronde.
Na het verwerken van de resultaten van de praktijktest en de landelijke commentaarronde is de richtlijn op 26 februari 2018 opnieuw beoordeeld door de RAC. Naar aanleiding van deze bespreking en de informatie die naar voren is gekomen uit de vijfde werkgroep bijeenkomst (zie boven) is de inhoud van de richtlijn opnieuw bijgesteld. Op 25 juni 2018 heeft de RAC de richtlijn definitief goedgekeurd.