3.5 Overzicht van de risico- en beschermende factoren en sterkte van de verbanden

JGZ richtlijn Psychosociale problemen (2016)

1 Inleiding Ga naar pagina over 1 Inleiding

2 Definities en achtergrondinformatie Ga naar pagina over 2 Definities en achtergrondinformatie

2.1 Taken van de Jeugdgezondheidszorg

2.2 Definitie en prevalentie van psychosociale problemen

2.3 Mijlpalen in de sociale emotionele ontwikkeling van kinderen

2.4 Symptomen

2.5 Psychiatrische stoornissen

2.6 Gehechtheid en psychosociale problemen

2.7 Gevolgen van psychosociale problemen

3 Risicofactoren en beschermende factoren Ga naar pagina over 3 Risicofactoren en beschermende factoren

3.1 Risicofactoren op microniveau

3.1.1 Risicofactoren op microniveau: kind

3.1.2 Risicofactoren op microniveau: ouder

3.1.3 Risicofactoren op microniveau: ouder-kind interactie

3.2 Risicofactoren op meso-niveau

3.3 Risicofactoren op macroniveau

3.4 Beschermende factoren

3.4.1 Beschermende factoren op microniveau: kind

3.4.2 Beschermende factoren op microniveau: ouder-kind interactie

3.4.3 Beschermende factoren op meso-niveau

3.5 Overzicht van de risico- en beschermende factoren en sterkte van de verbanden

3.6 Het in beeld brengen van risico- en beschermende factoren

4 Signalering van psychosociale problemen Ga naar pagina over 4 Signalering van psychosociale problemen

4.1 Vroegsignalering door de JGZ

4.2 Weerstand van ouders om vragenlijsten in te vullen

4.3 Het overzicht van signaleringsinstrumenten

4.3.1 Vroegsignalering in de prenatale periode

4.3.2 Vroegsignalering in de leeftijdsgroep 0-4 jarigen

4.3.3 Vroegsignalering in de leeftijdsgroep 5-12 jarigen

4.3.4 Vroegsignalering in de leeftijdsgroep 12-18 jarigen

4.3.5 Meerwaarde van de SDQ ouderversie naast afname van de SDQ kindversie

4.3.6 Hoe en wanneer de vroegsignaleringslijsten te gebruiken?

4.4 Diagnostische instrumenten

5 Preventie Ga naar pagina over 5 Preventie

5.1 Adviezen ter preventie van emotionele problemen

5.2 Adviezen ter preventie van gedragsproblemen

5.3 Adviezen ter preventie van sociale problemen

6 Behandelen en begeleiden: Advisering en interventies bij psychosociale problemen Ga naar pagina over 6 Behandelen en begeleiden: Advisering en interventies bij psychosociale problemen

6.1 Algemeen handelen bij psychosociale problemen

6.1.1 Professionele houding

6.1.2 De interactie met kinderen en ouders

6.1.3 Biedt ondersteuning aan scholen bij de uitvoering van passend onderwijs

6.1.4 Het activeren van de directe omgeving van ouders en jeugdigen

6.2 Effectieve interventies bij psychosociale problemen

6.2.1 Beschikbare interventies bij psychosociale problemen

7 Samenwerking Ga naar pagina over 7 Samenwerking

7.1 Samenwerken rond de signalering

7.1.1 Samenwerken met ouders en jeugdigen

7.1.2 Samenwerken met andere professionals

7.1.3 Geboortezorg professionals

7.1.4 De huisarts

7.1.5 School en voorschoolse voorzieningen

7.1.6 Sociale wijkteam

7.2 Samenwerking rond de ondersteuning van gezinnen

7.2.1 Jeugdhulp en Jeugdbescherming

7.2.2 Veilig Thuis

7.2.3 Jeugd-GGZ

7.2.4 Andere professionals

7.3 Gegevensuitwisseling in samenwerkingsverbanden – privacywetgeving

8 Totstandkoming richtlijn Ga naar pagina over 8 Totstandkoming richtlijn

9 Verantwoording zoekstrategie Ga naar pagina over 9 Verantwoording zoekstrategie

Heb je vragen?

Neem voor vragen of meer informatie contact met ons op

Contact opnemen

Tabel 3 geeft de risico- en beschermende factoren schematisch weer. Leeftijd van het kind is niet opgenomen in de tabel, omdat de relatie met psychosociale problemen niet eenduidig is, de prevalenties verschillen per informatiebron (ouder, kind, en JGZ-professional). Psychosociale problemen komen niet vaker voor bij jongens of meisje, maar het verschilt wel per type probleem. Externaliserende problemen komen vaker voor bij jongens, terwijl meisjes in de adolescentie vaker internaliserende problemen rapporteren. Het is belangrijk om te realiseren dat sommige risicofactoren belangrijker zijn dan andere factoren. Hoe meer risicofactoren er voorkomen, des te grotere kans op een psychosociaal probleem bij het kind (zie Tabel 4).

Tabel 3: Samengevat risico- en beschermende factoren (cursief gedrukte risicofactoren hebben een lagere wetenschappelijke bewijslast)

Bedreigend	Beschermend
KIND
matig prematuur (32-36 weken) of ernstig prematuur (<32 weken) geboren of een laag geboortegewicht ( gewicht < 1500 gram) geremd, prikkelbaar temperament (moeilijk of minder sociaal) ongeremd, extrovert temperament dat gekenmerkt wordt door lage aandachtsspanne chronische somatische aandoening licht verstandelijke beperking (LVB)	intelligent kind veel zelfvertrouwen bij het kind
OUDER(S)
chronische somatische aandoening psychiatrische en/of verslavingsproblemen zoals (postpartum)depressie bij moeder of depressie/ADHD/ middelenstoornis bij vader moeder heeft in haar jeugd mishandeling meegemaakt alcoholgebruik bij moeder (1 tot 3 glazen per week) of actief roken van moeder tijdens de zwangerschap één van de volgende opvoedstijlen: vijandig, afwijzend, gebruik makend van strenge straffen of overbescherming weinig vertrouwen in de eigen opvoedcompetenties	warme, sensitieve opvoedstijl (zoals acceptatie en responsiviteit) van moeder goede band tussen kind en ouders
GEZIN EN OMGEVING
onveilig vermijdend of gedesorganiseerde gehechtheidsrelatie tussen ouder en kind éénouder gezin ingrijpende gebeurtenissen zoals echtscheiding lage Sociaal Economische Status (SES, lage opleiding en/of laag inkomen) achtergestelde woonomgeving (wijk met veel werkeloosheid en laag inkomen en opleidingsniveau) allochtone achtergrond (dwz: afkomstig uit niet-geïndustrialiseerde landen zoals Suriname en Antillen en economische immigranten (o.a. Polen, Turken en Marokkanen) een gevlucht of een asielzoekersgezin dat vaker dan 1 keer in een jaar verhuist; of een gezin waarin het kind blootgesteld is geweest aan geweld.	sociale steun van het informele netwerk van de ouders