Tabel 1 geeft een overzicht van de aanbevolen signaleringslijsten voor vroegsignalering. Ook wordt in deze tabel een link gegeven naar de beschikbare handleidingen. De SDQ handleiding voor de JGZ is gericht op de SDQ bij 3-17 jarigen (Theunissen et al., 2016). Voor de BITSEA wordt een handleiding beschikbaar gesteld voor de JGZ in 2016 (ZonMw Deze linkt opent in een nieuw tabblad).
Het wordt aanbevolen om op alle leeftijden (0-4 jaar, 4-7 jaar, 8-12 jaar, 13-14 jaar) een instrument te gebruiken. Deze aanbeveling sluit aan bij de oude JGZ-richtlijn psychosociale problemen [119]. Op dit moment zijn er echter nog geen onderzoeksresultaten beschikbaar die aangeven of het noodzakelijk is om op al deze leeftijden een vragenlijst af te nemen voor de vroegsignalering van psychosociale problemen. Vanwege weerstand van ouders bij het invullen van vragenlijsten heeft men de voorkeur om het gebruik van vragenlijsten zoveel mogelijk terug te brengen. Maar om hieraan tegemoet te komen moet eerst worden onderzocht of met het minder vaak afnemen van vragenlijsten even effectief psychosociale problemen kan worden opgespoord. Erasmus MC voert een onderzoek uit naar de effectiviteit van herhaalde afname van psychosociale vragenlijsten in de JGZ, de resultaten zijn bekend in 2017 (zie ZonMw).
Tabel 1 Vroegsignalering in de Jeugdgezondheidszorg: aanbevolen instrumenten
| Leeftijd | Soort instrument | Doel | Bron | Validiteit | Beschikbare handleiding |
| 0-4 jaar |
DMO-protocol (gespreksprotocol Samen Starten)(voor kinderen van 0-4 jaar ) |
Risico-inventarisatie (ontwikkeling en zorgwekkende opvoedingssituaties), domeinen:
|
Ouders/verzorgers | Effectiviteit is onderzocht voor 0-18 maanden. Effectief in het signaleren van risico’s van psychosociale problematiek. Maar werken met DMO-protocol kan niet psychosociaal welbevinden van kinderen verbeteren | |
| 0-4 jaar | SPARK (voor kinderen van 18 maanden) | Inventarisatie van behoefte aan opvoedingsondersteuning | Ouders/verzorgers | Gevalideerd voor 18 maanden. Convergente validiteit is matig. Predictieve validiteit is goed. Criterium validiteit niet onderzocht. | |
| 0-4 jaar | BITSEA (voor kinderen van 12 tot 36 maanden) | Vragenlijst m.b.t. gedrag, emoties, sociale interacties en indicatoren voor psychopathologie zodat vroegtijdig externaliserende en internaliserende problemen worden gesignaleerd. | Ouders/verzorgers | Valide voor de leeftijdsgroep 24 maanden | In 2016 wordt een handleiding voor de JGZ beschikbaar gesteld (ZonMw) |
| 0-4 jaar | SDQ (vanaf 3) | Emotionele problemen, gedragsproblemen, hyperactiviteit en problemen met leeftijdsgenoten | Ouders/verzorgers | Valide bij 3-4 jarigen |
Handleiding voor het gebruik van de SDQ in de JGZ https://www.ggd ghorkennisnet.nl /?file=30697&m =1477564280&a ction=file.downl oad |
| 4-7 jaar | SDQ | Emotionele problemen, gedragsproblemen, hyperactiviteit en problemen met leeftijdsgenoten. | Ouders/verzorgers en leerkracht | Valide bij 4-7 jarigen |
Handleiding voor het gebruik van de SDQ in de JGZ https://www.ggd ghorkennisnet.nl /?file=30697&m =1477564280&a ction=file.downl oad |
| 8-12 jaar | SDQ | Emotionele problemen, gedragsproblemen, hyperactiviteit en problemen met leeftijdsgenoten. | Ouders/verzorgers | Valide bij 7-11 jarigen |
Handleiding voor het gebruik van de SDQ in de JGZ https://www.ggd ghorkennisnet.nl /?file=30697&m =1477564280&a ction=file.downl oad |
| 13-14 jaar | SDQ | Emotionele problemen, gedragsproblemen, hyperactiviteit en problemen met leeftijdsgenoten. | Jeugdigen en Ouders/verzorgers | Valide voor 13-14 jarigen |
Handleiding voor het gebruik van de SDQ in de JGZ https://www.ggd ghorkennisnet.nl /?file=30697&m =1477564280&a ction=file.downl oad |
| KIVPA | Psychosociale problemen | Jeugdigen | Valide voor 13-14 jarigen | http://mijn.qind. nl/userfiles/192/ File/Handleiding _KIVPA.pdf | |
| 15-16 jaar | SDQ | Emotionele problemen, gedragsproblemen, hyperactiviteit en problemen met leeftijdsgenoten. | Jeugdigen en Ouders/verzorgers | Veelbelovend instrument, maar nog niet gevalideerd voor deze leeftijdsgroep |
Handleiding voor het gebruik van de SDQ in de JGZ https://www.ggd ghorkennisnet.nl /?file=30697&m =1477564280&a ction=file.downl oad |