Richtlijn: Seksuele ontwikkeling (2014)

Om kinderen en jongeren te kunnen ondersteunen in hun seksuele ontwikkeling is het van belang om de factoren te kennen die van invloed zijn op een (on)gezonde seksuele ontwikkeling. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van risico- en beschermende factoren voor seksueel gezond gedrag. Informatie over de aard en omvang en de psychosociale gevolgen van seksueel riskant gedrag vindt de JGZ-professional in thema 6.

Er is vooral onderzoek gedaan naar determinanten van seksueel riskant gedrag onder jongeren. Onderzoek naar determinanten van seksueel riskant gedrag onder kinderen is nauwelijks voorhanden omdat jonge kinderen nog niet seksueel actief zijn. Ook onderzoek naar determinanten van seksueel gezond gedrag of een gezonde seksuele ontwikkeling is nog nauwelijks voorhanden. Het accent in dit hoofdstuk zal dan ook liggen op risico- en beschermende factoren van seksueel riskant gedag bij jongeren.

De JGZ-professional ondersteunt jongeren bij de bevordering van seksueel gezond gedrag of een positieve seksuele ontwikkeling door:

• betrouwbare en relevante informatie; 
• een positieve attitude (ten opzichte van bijvoorbeeld condoomgebruik en anticonceptiemiddelen, vrije partnerkeuze, genderrolopvattingen, respect voor wensen en grenzen); 
• het aanleren van vaardigheden (in bijvoorbeeld communicatie met de partner over veilige en prettige seks of effectief gebruik van anticonceptie en condooms).

De belangrijkste risicofactoren voor een ongezonde seksuele ontwikkeling bij jongeren van 12 tot 19 jaar zijn:

• Weinig kennis, lage risicoperceptie.
• Negatief (seksueel) zelfbeeld.
• Jonge start en meerdere seksuele partners.
• Lichamelijke of geestelijke beperking, chronische ziekte.
• LHBT (lesbische, homoseksuele, biseksuele oriëntatie of transgender).
• Surinaamse of Antilliaanse opvoeding en omgeving.
• Zeer christelijke of islamitische (erg gelovige) opvoeding en omgeving.

De belangrijkste beschermende factoren voor een gezonde seksuele ontwikkeling zijn bij jongeren van 12 tot 19 jaar zijn:

• Voldoende kennis.
• Positieve attitude ten aanzien van gelijkwaardigheid en respect in relaties.
• Voldoende zelfvertrouwen, positief zelfbeeld en weerbaarheid.
• Onderhandelingsvaardigheden en communicatieve vaardigheden.
• Warm gezinsklimaat, met openheid, controle, affectie en steun.

De JGZ-professional kent de belangrijkste risico- en beschermende factoren voor een gezonde seksuele ontwikkeling bij kinderen/jongeren van 12 tot 19 jaar. Indien er sprake is van een negatieve balans tussen risico- en beschermende factoren, bepaalt de JGZ-professional samen met de jongere/ouders of er extra voorlichting, begeleiding of hulpverlening noodzakelijk is.

Tabel 12: Overzicht risico- en beschermende factoren seksuele gezondheid van jongeren van 0 tot 19 jaar

Lees verder voor de onderbouwing.