De onderstaande voorbeelden zijn afkomstig uit de theorie/evidence en praktijksituaties uit de praktijktoets van de JGZ-richtlijn Seksuele ontwikkeling 0-19 jaar. In de eerste kolom wordt de casuïstiek beschreven, in de tweede kolom wordt het gedrag geduid en in de laatste kolom staat het handelingsadvies beschreven, zoals geadviseerd in de subsectie Seksuele ontwikkeling van 0-19 jarigen: handelingsadviezen van de richtlijn.
Tabel Voorbeelden van seksueel gedrag en gradaties
Casuïstiek | Gradatie van seksueel gedrag | Handelingsadvies |
Een jongetje van 5 zoent zijn zusje van 4 op de mond, tijdens ‘vadertje en moedertje’ spelen. |
GROEN
|
Er hoeft niet ingegrepen te worden, eventueel kan het gedrag benoemd worden: ‘Ik zie dat jullie leuk aan het spelen zijn.’ |
Een meisje van 6 ‘rijdt’ met haar vagina over meubels, terwijl ze dit doet gaat haar ademhaling sneller en krijgt ze rode wangen. Ze doet dit ook op school in bijzijn van anderen en maakt hier geluid bij. | GEEL/ORANJE Veelvoorkomend en gezond seksueel gedrag, het meisje ontdekt haar seksuele gevoelens en haar lichaam. Zij doet dit echter ook op school in bijzijn van anderen, buiten een privésituatie (criterium: contextadequaat). Dit meisje dient licht bijgestuurd te worden, sociale regels aan te leren. |
Het meisje kan bijgestuurd worden door haar af te leiden of door het gedrag te benoemen en begrenzen, bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat je dit fijn vindt. Ik heb liever niet dat je dat doet als andere mensen het kunnen zien, dat is privé en kun je beter op je eigen kamer doen.’ |
Een jongen van 3 probeert een stukje speelgoed in zijn anus te steken. | ROOD Minder veelvoorkomend gedrag, hoeft niet ongezond te zijn, maar is mogelijk schadelijk voor het kind (criterium: zelfrespect/pijn). |
Dit gedrag dient gecorrigeerd en gestopt te worden. Benoem, verbied, leg uit, bijvoorbeeld: ‘Je mag geen kraal in je anus steken, dat kan pijn doen en is gevaarlijk.’ Hier kan nodig zijn om consequenties te verbinden aan het gedrag, bijvoorbeeld: ‘Als het nog een keer gebeurt, mag je niet meer [ straf ].’ |
Een meisje van 8 dwingt haar broertje van 6 herhaaldelijk mee te doen aan een seksueel spelletje en doet haar broertje hierbij pijn. Ze is herhaaldelijk gestraft voor haar gedrag, maar niet bij te sturen. | ZWART Seksueel gedrag wat weinig voorkomt, het kind is niet ontvankelijk voor bijsturing en doet een ander kind herhaaldelijk pijn (criteria: vrijwilligheid, wederzijdse toestemming).
|
Dit gedrag dient gestopt te worden. Hiervoor zijn mogelijk andere interventies en maatregelen gewenst, zoals het observeren van gedragspatronen om de betekenis te achterhalen. |