7.2.1 Abusive Head Trauma (AHT)

JGZ-richtlijn Kindermishandeling

Kindermishandeling

Abusive Head Trauma (AHT)

Vanwege de ernstige gevolgen is AHT een belangrijk onderwerp binnen de JGZ. Het lichaam van een baby is zeer kwetsbaar, omdat nog niet alle spieren en botten zo ontwikkeld zijn dat zij optimale bescherming bieden. In het relatief grote babyhoofdje, dat bij het schudden door de lage spierspanning heftig heen-en-weer beweegt, kan gemakkelijk hersenschade ontstaan. JGZ-professionals kunnen voor hun basiskennis over dit thema gebruik maken van het werkboek Implementatie van de aanpak van shaken baby syndroom [200]. Dit werkboek wordt gebruikt in een training die is opgezet voor alle verloskundig zorgverleners, kraamverzorgenden, jeugdartsen en -verpleegkundigen en overige professionals in het netwerk van zorg rondom (aanstaande) ouders en de pasgeborene. Bij deze training is ook een DVD, een boekje voor ouders met beperkte gezondheidsvaardigheden en een set gesprekskaarten beschikbaar. Daarnaast is veel informatie te vinden in de multidisciplinaire richtlijn Preventie, signalering, diagnostiek en behandeling van excessief huilen bij baby’s. Deze linkt opent in een nieuw tabblad In deze richtlijn is het onderwerp AHT opgenomen.

Hoe vaak komt AHT voor?

In Nederland geeft 5.6% van de ouders aan zijn baby wel eens te slaan, schudden of smoren in reactie op huilen [198]. Dit percentage ligt overigens hoger (13%) bij gezinnen met niet alleen biologische ouders, bij zuigelingen die in verstedelijkte gebieden wonen, bij zuigelingen die afkomstig zijn uit niet-geïndustrialiseerde landen, bij zuigelingen met werkloze ouders, en bij ouders die zich zorgen maken over het huilen van hun kind. Een schatting van de incidentie van AHT in Nederland is 5 per 10.000 bij kinderen < 6 jaar en 33 per 100.000 kinderen < 1 jaar [202]. Uit de literatuur blijkt dat in 64-79% van de gevallen de man verantwoordelijk is voor de schade die ontstaat als gevolg van schudden [201].

De Onderzoeksraad van de Veiligheid heeft de doodsoorzaak van 29 kinderen die slachtoffer waren van AHT en waarbij de afloop (bijna) fataal was, onderzocht over een periode van 2004-2007. In totaal is er bij 14 van de 29 kinderen sprake van ernstig hersenletsel, bijna altijd veroorzaakt door het schudden van een zuigeling (‘Abusive Head Trauma’) [197].

Risicofactoren bij baby’s

De volgende factoren verhogen het risico voor een baby om geschud te worden [179][190]:

  • Ontroostbaar en/of vaak huilen
  • Baby’s die jonger zijn dan 1 jaar oud
    • Baby’s jonger dan 1 jaar lopen het hoogste risico, maar AHT komt ook voor bij oudere kinderen.
    • Baby’s (vooral baby’s tussen de 2 en 4 maanden) lopen het hoogste risico op letsel door AHT. Ook huilen zij vaker en langer dan baby’s ouder dan 4 maanden.
  • Te vroeg geboren baby’s of baby’s met een handicap, beperking of stoornis
  • Baby’s die als één van een meerling geboren zijn
  • Eerdere mishandeling of schudden
  • Baby’s van het mannelijk geslacht

 

Risicofactoren bij ouders en verzorgers

De meeste plegers van AHT zijn ouders, waarbij de man vaker de pleger is dan de vrouw. De volgende factoren verhogen het risico op schudden van ouders of verzorgers [194]:

  • pleger van huiselijk geweld;
  • frustratie of boosheid door het huilen van de baby;
  • vermoeidheid;
  • slecht kunnen omgaan met woede;
  • beperkte vaardigheden om zich aan te passen in situaties van stress;
  • beperkte sociale steun;
  • jonge leeftijd van de ouders;
  • instabiele gezinssituatie;
  • lage socio-economische status (SES);
  • onrealistische verwachtingen over de ontwikkeling van kinderen en opvoeding;
  • rigide houding en geringe impulscontrole;
  • laag zelfbeeld en gevoelens van ontoereikendheid, eenzaamheid en depressie;
  • slachtoffer of toeschouwer zijn van huiselijke geweld;
  • negatieve ervaringen in de kindertijd, waaronder verwaarlozing of misbruik.

 

Gevolgen

Ongeveer één op vier baby’s overlijdt aan de gevolgen van AHT [177][183][190][192]. Van de kinderen die overleven, heeft tot 80% blijvende schade [180][186]. Het kan dan gaan om een verstandelijke beperking, ontwikkelingsachterstand, lichamelijke handicap, zoals verlamming of spasticiteit, ernstige motorische stoornis, gedragsproblemen, leerproblemen, blindheid en epileptische aanvallen [191].

Directe gevolgen die kunnen ontstaan als gevolg van hard schudden of slaan, zijn: scheuren van de kwetsbare bloedvaten in de hersenen, waardoor een hersenbloeding ontstaat, kneuzen van hersenweefsel, zwelling van de hersenen, afsterven van delen van de hersenen, bloedingen in de ogen, breuken van armen en benen en gebroken ribben. Er is minder vaak sprake van uitwendig letsel: blauwe plekken op arm of borst zijn zeldzaam [191].

Heb je vragen?

Neem voor vragen of meer informatie contact met ons op

Contact opnemen

Heb je suggesties voor verbetering van deze JGZ-richtlijn?

Geef jouw feedback