Kenmerken van lichamelijke mishandeling zijn ([32]; Ten Berge, 2012; [253] [255]):
Onachtzaamheid:
- structureel te weinig, te veel, ongezonde of onregelmatige voeding aanbieden;
- onvoldoende aandacht voor de kleding van de jeugdige (bijvoorbeeld onvoldoende bescherming tegen koude);
- onvoldoende aandacht voor de persoonlijke hygiëne en uiterlijk van de jeugdige;
- onachtzaamheid voor andere lichamelijke noden van een kind, zoals aandacht voor de fysieke veiligheid van de jeugdige in de auto (gordelgebruik, alcoholgebruik);
- onvoldoende aandacht voor een veilige huisvesting van de jeugdige, instabiele woonomgeving en/of het ontbreken van onderdak voor het gezin.
Ontoereikend toezicht:
- er is een terugkerend patroon van onvoldoende supervisie van de jeugdige;
- onvoldoende toezicht op de fysieke veiligheid door de jeugdige aan zijn/haar lot over te laten; of de jeugdige begeeft zich in gevaarlijke situaties (verkeer, vuurwerk, intoxicaties) zonder toezicht.
Weigering van zorg:
- weigering om de zorg voor de jeugdige op zich te nemen (dus om de jeugdige onderdak te bieden en de noodzakelijke lichamelijke verzorging op zich te nemen) en bijvoorbeeld de jeugdige in de steek laten;
- uit huis sturen of achterlaten van een kind (permanent of voor onbepaalde tijd) zonder een geschikte regeling voor zorg door anderen;
- illegale wijzigingen van de voogdij (kind kopen of verkopen, illegale adoptie).
Weigering van medische zorg:
- weigering van of onverantwoordelijk uitstel van noodzakelijke medische zorg in geval van een diagnostische indicatie daarvoor van een medisch professional;
- geen aandacht voor preventieve gezondheidszorg zoals mondzorg;
De National Collaborating Centre for Women’s and Children’s Health (2009) noemt in de NICE Clinical guideline 89 de volgende aanvullende signalen van lichamelijke verwaarlozing:
- verwondingen en brandwonden veroorzaakt door onvoldoende toezicht;
- de jeugdige heeft voortdurend infecties met bijvoorbeeld schimmel, luis, scabiës (schurft), zonder dat ouders hier iets tegen doen;
- de jeugdige draagt inadequaat schoeisel en kleding (te klein, te koud, etc);
- de jeugdige oogt en ruikt altijd vies en onhygiënisch, vuil is aangekoekt, korsterig;
- ‘Failure To Thrive’ (FTT) groei- en ontwikkelingsachterstand ten gevolge van structurele lichamelijke en emotionele verwaarlozing;
- ouder dient de voorgeschreven medicatie niet toe (geen therapietrouw);
- ouder en kind verschijnen herhaaldelijk niet, zonder bericht, op vervolgafspraken en controles (zie ook Thema 11);
- ouder neemt structureel niet deel aan preventieve programma’s zoals de JGZ voorzieningen;
- ouders weigeren medische diagnostiek en hulp in te schakelen wanneer nodig;
- de jeugdige verzuimt veel van school.