3.3.2 Ernsttaxatie

JGZ-richtlijn Opvoedondersteuning

1 Inleiding Ga naar pagina over 1 Inleiding

1.1 Doel van de richtlijn

1.2 Doelgroep van de richtlijn

2 Definities en achtergrondinformatie Ga naar pagina over 2 Definities en achtergrondinformatie

2.1 Wat is opvoeden?

2.2 Wat is opvoedingsondersteuning?

2.3 Wensen, behoeften en opvattingen van ouders

2.3.1 Welke opvoedproblemen en opvoedvragen hebben ouders?

2.3.2 Welke ouders hebben vragen en problemen?

2.3.3 Hoeveel ouders hebben vragen en problemen?

2.3.4 Welke wensen, behoeften en opvattingen hebben ouders over opvoedingsondersteuning?

2.3.5 Raadpleging ouders

2.3.6 Overige overwegingen

2.4 Kosteneffectiviteit opvoedingsondersteuning

2.4.1 Uitkomsten van Nederlandse kosteneffectiviteitsstudies

2.4.2 Uitkomsten van buitenlandse kosteneffectiviteitsstudies

3 Signaleren, diagnostiek en verwijzen Ga naar pagina over 3 Signaleren, diagnostiek en verwijzen

3.1 Taken van JGZ-professionals en CJG-kernpartners

3.1.1 Taken JGZ-professionals in de opvoedingsondersteuning

3.1.2 Taken opvoedingsondersteuning van de kernpartners in het CJG

3.1.3 Taken opvoedingsondersteuners buiten de JGZ

3.1.4 Afstemming met ketenpartners

3.1.5 Taken JGZ Overige overwegingen

3.2 Beroepshouding, communicatie vaardigheden en competenties van JGZ-professionals

3.2.1 Vaardigheden voor en houding bij het werken met ouders

3.2.2 Buitenlandse Standaarden Beroepscompetenties voor werken met ouders

3.2.3 Competenties van professionals in de JGZ

3.2.4 Interculturele competenties

3.2.5 Competenties gericht op samenwerken

3.2.6 Scholing

3.2.7 Gespreksvoering

3.2.8 Professionalisering en kwaliteitsbewaking

3.2.9 Competenties Overige overwegingen

3.3 Signalering

3.3.1 Het overzicht van signaleringsinstrumenten van opvoedingsproblemen

3.3.2 Ernsttaxatie

3.3.3 Samenvatting signaleringsinstrumenten

3.3.4 Signalering Overige overwegingen

3.4 Methoden, programma’s en interventies voor opvoedingsondersteuning

3.4.1 Overzicht aanbevolen interventies

3.4.10 Interventies voor opvoedingsondersteuning die theoretisch goed zijn onderbouwd

3.4.2 Methoden voor opvoedingsondersteuning

3.4.3 Programma’s en interventies voor opvoedingsondersteuning

3.4.4 Bewezen effectieve buitenlandse interventies

3.4.5 Wat werkt in preventie?

3.4.6 Overige overwegingen met betrekking tot buitenlandse programma’s

3.4.7 Effectiviteit van interventies voor opvoedingsondersteuning in Nederland

3.4.8 Bewezen effectieve interventies

3.4.9 Waarschijnlijk effectieve interventies in Nederland

4 Begeleiden en behandelen Ga naar pagina over 4 Begeleiden en behandelen

4.1 Beslissen over ondersteuning en hulp bij het opvoeden

4.1.1 Beslisschema bij opvoedingsondersteuning

4.1.2 Mogelijke interventies per opvoedingsvraag per leeftijdsfase

4.2 Optimale communicatie en empowerment van ouders

4.2.1 Wat is empowerment?

4.2.2 De houding en communicatie van de professional

4.2.3 Vormen van communicatie

4.2.4 Optimale communicatie vanuit het perspectief van ouders

4.2.5 Empowerment in interventies

4.2.6 Versterken van de eigen kracht van ouders

4.3 Trends bij opvoeden

5 Diversiteit Ga naar pagina over 5 Diversiteit

5.1 Preventie en signalering

5.1.1 Etnische achtergrond

5.1.2 Bruikbaarheid van instrumenten bij andere risicogroepen

5.1.3 Overige overwegingen

5.2 Interventies

5.2.1 Knelpunten en contra-indicaties

5.2.2 Ouders met een niet-westerse achtergrond

5.2.3 Ouders en kinderen met een lage SES

5.2.4 Ouders van kinderen met een beperking

5.2.5 Alleenstaande ouders

5.2.6 Orthodox gereformeerde ouders

5.2.7 Diversiteit Overige overwegingen

6 Samenwerken Ga naar pagina over 6 Samenwerken

6.1 Ketenpartners/ zorgcoördinatie

6.2 Juridische kaders voor uitwisseling informatie

6.3 Wettelijke kaders

6.4 Landelijke ontwikkelingen: zorgstructuren

7 Totstandkoming Ga naar pagina over 7 Totstandkoming

7.1 Richtlijnontwikkelingsgroep

7.2 Werkwijze

8 Verantwoording Ga naar pagina over 8 Verantwoording

8.1 Uitgangsvragen

8.2 Knelpuntenanalyse

8.3 Literatuur zoekstrategie

8.4 Kennislacunes

9 Bijlagen Ga naar pagina over 9 Bijlagen

9.1 Bijlage Levensloop en contactmomenten (bijlage 1)

9.2 Bijlage Nog niet beoordeelde interventies (bijlage 2)

9.3 Bijlage Instructies ernsttaxatie (bijlage 3)

9.4 Bijlage Competenties jeugdverpleegkundigen (bijlage 4)

9.5 Bijlage Profiel verpleegkundig specialist preventie werkzaam in de JGZ (bijlage 5)

9.6 Bijlage Britse beroepscompetenties voor het werken met ouders (bijlage 6)

9.7 Bijlage Samenvatting Schema Empowerment (bijlage 7)

9.8 Bijlage Interventies gericht op opvoedingsondersteuning (bijlage 8)

9.9 Bijlage Zelfreflectie-instrument individuele opvoedingsondersteuning (bijlage 9)

Heb je vragen?

Neem voor vragen of meer informatie contact met ons op

Contact opnemen

Naast het signaleren van opvoedingsproblemen is het belangrijk de ernst van de situatie in te schatten. De aard en de ernst van de problemen en de behoefte van ouders aan ondersteuning bepalen wat er wel of niet ingezet kan worden. Momenteel zijn er geen betrouwbare en gevalideerde ernsttaxatie-instrumenten beschikbaar. Wel worden bepaalde ernsttaxatie-instrumenten of schema’s gebruikt om de ernst in te schatten. Een voorbeeld hiervan is het model van Kousemaker, waarin onderscheid wordt gemaakt in opvoedings- vragen, -spanning, -crisis en –nood [126][170][31][65]. Op basis van dit model heeft bijvoorbeeld CJG Rijnmond een ernsttaxatieschema ontwikkeld (zie https://cjgrijnmond.nl/professionals-kijkmij Deze linkt opent in een nieuw tabblad).

[1] Achenbach TM, Becker A, Döpfner M, Heiervang E, Roessner V, Steinhausen H-C, Rothenberger A. Multicultural assessment of child and adolescent psychopathology with ASEBA and SDQ instruments: research findings, applications, and future directions. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines 2008;49(3):251-75

http://dx.doi.org/10.1111/j.1469-7610.2007.01867.x https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18333930

[2] AJN, BMJ, NIP, NVMW, NVDA, NVO, V&VN. Advies van de gezamenlijke beroepsverenigingen over Toegang tot de Zorg in het kader van de stelselherziening Zorg voor de Jeugd. Den Haag 2011

[3] Allen G. Early intervention: the next steps. An independent report to her majesty’s government. UK 2011

[4] ‘Screening with validated instruments saves time and money’, in: Section on Developmental and Behavioral Pediatrics Newsletter. American Academy of Pediatrics 2007

[5] Aos S, Lieb R, Mayfield J, Miller M, Pennucci A. Benefits and costs of prevention and early intervention programs for youth. Olympia: Washington State Institute for Public Policy. 2004

[6] As N. Family functioning and child behavior problems. Dissertatie. Nijmegen: Katholieke Universiteit Nijmegen. 1999

[7] Asscher J.J, Deković M, Prinzie P, Hermanns J.M.A. Assessing Change in Families Following the Home-Start Program: Clinical Significance and Predictors of Change. Family Relations 2008;57():351

[8] Asscher J.J, Paulussen-Hoogenboom M. De invloed van protectieve en risicofactoren op de ontwikkeling en opvoeding van jonge kinderen. Kind en Adolescent 2005;26():45

[9] Asscher J.J. Parenting Support in Community Settings. Parental Effectiveness of the Home-Start program. Proefschrift. Amsterdam: SCO-Kohnstamm Instituut. 2005

[10] Asscher J.J, Hermanns J, Dekovic M. Behoefte aan opvoedingsondersteuning van ouders van jonge kinderen. Pedagogiek 2008;28():114

[11] Opleiding Video Interactiebegeleiding (VIB). Associatie Intensieve Thuisbehandeling (AIT) AIT 2007

[12] Aujoulat I, d'Hoore W, Deccache A. Patient empowerment in theory and practice: polysemy or cacophony? Patient education and counseling 2007;66(1):13-20

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17084059

[13] Baartman H.E.M. Kwetsbare gezinnen en het risico op kindermishandeling. In H.E.M. Baartman, Opvoeden kan zeer doen: Over oorzaken van kindermishandeling, hulpverlening en preventie Utrecht: SWP 1996

[14] Baartman H.E.M. Preventieve hulpverlening. In H.E.M. Baartman, Opvoeden kan zeer doen: Over oorzaken van kindermishandeling, hulpverlening en preventie Utrecht: SWP. 1996

[15] Baat M, Kooijman K. Registratie Moeders Informeren Moeders 2009. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2010

[16] Bakermans -Kranenburg M.J, Van IJzendoorn M.H, Juffer F. Less is more: Meta-Analyses of Sensitivity and Attachment Interventions in Early Childhood. Psychological Bulletin 2003;129():195

[17] Bakker I, Bakker K, Van Dijke A, Terpstra L. O & O in perspectief. Utrecht: NIZW. 1998

[18] Bakker I, Bakker K. O+O=O2 Naar een samenhangend beleid en aanbod van opvoedingsondersteuning en ontwikkelingsstimulering voor kinderen en ouders in risicosituaties. Utrecht: NIZW. 1997

[19] Bakker-Camu G.J.W, Lijs-Spek W.J.G. Notitie: ‘Gebruik van vragenlijsten in de Jeugdge- zondheidszorg’. Bilthoven: RIVM 2010

[20] Barendrecht J.M, de WInter M, Beek K.W.H, Wijk B.J. Versterken van de village. Preadvies over gezinnen en hun sociale omgeving. Den Haag: Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling. 2008

[21] Barlow J, Johnston I, Kendrick D, Polnay L, Stewart-Brown S. Individual and group-based parenting programmes for the treatment of physical child abuse and neglect. The Cochrane database of systematic reviews 2006

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16856097

[22] Barlow J, Parsons J, Stewart-Brown S. Systematic review of the effectiveness of parenting programmes in the primary and secondary prevention of mental health problems. Oxford: Health Services Research Unit, University of Oxford. 2002

[23] Barlow J, Shaw R, Stewart-Brown S. The effectiveness of parenting programmes for ethnic minority parents. York: Rowntree Foundation 2004

[24] Barret P.M, Ollendick T.H. Handbook of Interventions that Work With Children and Adolescents: From Prevention to Treatment. London: Vivian Ward Psychology Publishing. 2004

[25] Barrett H. Evaluating recent evaluations of Sure Start, Home-Start and Primary Age Learning Study. London: Family & Parenting Institute. 2007

[26] Bartelink C. Motiverende gespreksvoering. Utrecht: NJi. 2010

[27] Bartelink C. Oplossingsgerichte therapie. Utrecht: NJi. 2010

[28] Bartelink C, Berge IT, Yperen TV. Beslissen over effectieve hulp. Wat werkt in indica- tiestelling? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut 2010

[29] Bellaart H. De effectiviteit van Triple P voor migrantengezinnen. Adviesrapport over de dooront- wikkeling van Triple P ten behoeve van doelgroepen met diverse migratieachtergronden. Utrecht: FORUM 2010

[30] Bartels K. Kleurrijk Spiegelen in de eerste lijn. Utrecht: Pharos. 2011

[31] Belsky J. The determinants of parenting: a process model. Child development 1984;55(1):83-96

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6705636

[32] Belsky J, Melhuish E, Barnes J, Leyland AH, Romaniuk H. Effects of Sure Start local programmes on children and families: early findings from a quasi-experimental, cross sectional study. BMJ (Clinical research ed.) 2006;332(7556):1476

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16782721

[33] Beirens T, Beeck EV, Dekker R, Juttman R, Brug J, Raat H. Effectiviteit van veiligheidsvoorlichting op het consultatiebureau volgens de methodiek veiligheidsinformatiekaarten. Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg, Erasmus Universitair Medisch Centrum & Consument en Veiligheid. 2005

[34] Berens S. Behoefte aan opvoedingsondersteuning? Een onderzoek naar de achtergronden van behoefte aan opvoedingsondersteuning bij ouders van jonge kinderen. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. 2004

[35] Berg K.C. Kwantitatief onderzoek burgers naar de perceptie van de Centra voor Jeugd en Gezin. Den Haag: programmaministerie voor Jeugd en Gezin. 2008

[36] Berg Kleyn Communicatie.. Kwantitatief onderzoek burgers naar de perceptie van de Centra voor Jeugd en Gezin. Den Haag: Ministerie voor Jeugd en Gezin. 2008

[37] Berg RVD, Gun TVD, Kierczak M. Handboek Opvoedingsondersteuning aan specifieke groepen ouders. Gouda: Expertisecentrum voor Jeugd, Samenleving en Opvoeding. 2006

[38] Berg RVD, Gun TVD, Kierczak M, Kooij AD, Wulp I. Alle ouders hebben vragen! Onderzoek naar bereik en behoefte aan opvoedingsondersteuning van specifieke groepen ouders. Gouda: JSO. 2005

[39] Berger M.A, Ten Berge I.J, Geurts E. Samenhangende hulp: Interventies voor mishandelde kinderen en hun ouders. Utrecht: NIZW Jeugd. 2004

[40] Bertrand R, Hermanns J, Leseman P. Behoefte aan opvoedingsondersteuning in Nederlandse, Marokkaanse en Turkse gezinnen met kinderen van 0-6 jaar. Nederlands Tijdschrift voor Opvoeding, Vorming en Onderwijs 1998;14():50

[41] Blokland G. Over opvoeden gesproken. Methodiekboek pedagogisch adviseren. Amsterdam: Uitgeverij SWP. 2010

[42] Blokland G, Prinsen B, Ter Riet K. Goed in je vel zitten: Een overzicht van interventies vanuit de GGD voor de preventie van psychosociale problematiek bij jeugdigen. Utrecht: NIZW. 2004

[43] Blom-Schakel S.J, Van Ede M, Dekovic. Horen, zien en screenen in Jeugdzorg: Professionaliteit, integrale aanpak, overdracht van waarden en normen In: J.R.M. Gerris (red.), Jeugdzorg: Professio- naliteit, integrale aanpak, overdracht van waarden en normen, Assen, Van Gorcum. 2007

[44] Bloomfield L, Kendall S, Applin L, Attarzadeh V, Dearnley K, Edwards L, Hinshelwood L, Lloyd P, Newcombe T. A qualitative study exploring the experiences and views of mothers, health visitors and family support centre workers on the challenges and difficulties of parenting. Health & social care in the community 2005;13(1):46-55

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15717906

[45] BMC/VNG en ministerie voor Jeugd en Gezin. Handreiking organisatie Integrale Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar. Den Haag: BMC Onderzoek. 2009

[46] Boendermaker L, Pijll MD, Simons J. Matching needs and services in de regio Sittard-Geleen. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2007

[47] Boendermaker L, Van der Veldt M.C, Booy Y. Nederlandse studies naar de effecten van jeugdzorg. Utrecht: NIZW jeugd. 2003

[48] Boendermaker L, Van der Veldt M.C, Booy Y. Nederlandse studies naar de effecten van jeugdzorg. Utrecht: NIZW jeugd. 2003

[49] Bolier L, Cuijpers P. Effectieve verslavingspreventie: Op school, in het gezin en in de wijk Utrecht: Trimbos-instituut. 2000

[50] Bolk-Bennink L.F, Hirasing R.A. Onderzoek naar het effect van DroogBedTraining in de jeugdge- zondheidszorg. Leiden: TNO. 1995

[51] van Bommel H. Vroegsignalering bij migrantenkinderen: onderzoek naar de bruikbaarheid van het DMO gespreksprotocol. Pharos, Ministerie van VWS, & Aveant Utrecht. 2010

[52] Bon I, Sanders T. Handleiding Boekenpret 0-2 jaar. Alkmaar: Buro Extern. 2004

[53] Bond L.A, Burns C.E. Mothers’ beliefs about knowledge, child development, and parenting strategies: expanding the goals of parenting programs. Journal on Primary Prevention 2006;27():555

[54] Booijnk M. Handreiking. Terug naar de basis. Mogelijkheden voor het verbeteren van de communicatie tussen leerkrachten en allochtone ouders in het primaire onderwijs. Leiden: Universiteit Leiden 2007

[55] Boom DVD. Ouders op de voorgrond: een educatieve lijn voor 0-18 jaar. Utrecht: Sardes. 1999

[56] Bouwmeester-Landweer M.B.R. Early Home Visitation in Families at Risk for Child Maltreatment Universitair Proefschrift. Rotterdam: Optima. 2006

[57] Brand A. Beroepscompetenties voor het werken met ouders: een Brits model vertaald. Utrecht: NIZW Jeugd. 2006

[58] Braun D, Davis H, Mansfield P. How helping works. Towards a shared model of process. Londen: Parentline Plus. 2006

[59] Breitenstein SM, Fogg L, Garvey C, Hill C, Resnick B, Gross D. Measuring implementation fidelity in a community-based parenting intervention. Nursing research 2010;59(3):158-65

http://dx.doi.org/10.1097/NNR.0b013e3181dbb2e2 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20404777

[60] Brezinka V. Effectonderzoek naar preventieprogramma’s voor kinderen met gedragsproblemen. Kind en Adolescent 2002;23():4

[61] Broek AVD, Kleijnen E, Keuzenkamp S. Naar Hollands gebruik? Verschillen in gebruik van hulp bij opvoeding, onderwijs en gezondheid tussen autochtonen en migranten. Den Haag: Sociaal Cultureel Planbureau. 2010

[62] Broer N.A, Gouwe-Dingemanse PVD. Opvoedingsondersteuning: de behoefte van christelijke ouders. Gouda: Driestar Educatief. 2009

[63] Brouwers D. Notitie: Positieve communicatie op het CB. Eindhoven: ZuidZorg. 2005

[64] Brugman E, Reijneveld S.A, Den Hollander-Gijsman, M.E, Burgmeijer R.J.F, Radder J.J. Peilingen in de jeugdgezondheidszorg PGO-Peiling TNO-rapport PG/JGD/99.35. 1997

[65] Buma J.T. Enkele beschouwingen over groepspraktijken. Huisarts & Wetenschap 1958;4():298

[66] Bunting L. Parenting programmes: The best available evidence. Child care in practice 2004;10():327

[67] Burggraaf-Huiskes M. Opvoedingsondersteuning. Als bijzondere vorm van preventie. Bussum: Uitgeverij Coutinho. 2005

[68] Butt J, Box L. Family Centred: A study of the use of a family centre by black families. London: Race Equality Unit. 1998

[69] Butt J. Reaching parents. Improving take up of parenting programmes. London: Social Care Institute for Excellence. 2009

[70] Can M. Wel thuis! De beleving van migrant zijn, psychische gezondheid en kwaliteit van leven bij Turken in Nederland. Poefschrift. Tilburg: Universiteit van Tilburg. 2010

[71] Caris G.J. Laten praten: een onderzoek naar opvoedingsondersteuning op het consultatiebureau. Utrecht: SWP. 1997

[72] Carneiro P, Heckman J.J. Human capital policy (No. IZA DP No. 821). Bonn: Institute for the study of labor. 2003

[73] CBS. Jaarrapport 2008. Landelijke jeugd- monitor. Den Haag/ Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek. 2008

[74] CJG Rijnmond. Pedagogische visie Centrum voor Jeugd en Gezin Rijnmond. Rotterdam 2011

[75] Besluit verpleegkundig specialisme preventieve zorg bij somatische aandoeningen. College Specialismen Verpleegkunde 2008

[76] Cox K, Buskop-Kobussen M.P.M.H. Jeugdgezondheidszorg, effectiviteit van de verpleegkundige voorlichting. In: Heijnen-Kaales, Y. State of the art study van Verzorging en Verpleging, Maarssen/Utrecht: Elsevier/LEVV. 2003

[77] Crombrugge HV. Ouders in soorten. Antwerpen/Apeldoorn: Garant. 2009

[78] Cuijpers P. De effectiviteit van preventie van psychische problemen bij kinderen en jeugdigen: Een overzicht van groepsinterventies. TSG: Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen 2001;79():486

[79] Dam CV, Vlaar P. Quickscan beroepsverenigingen sociaal agogisch werk. Utrecht: Movisie/NVMW/Phorza. 2007

[80] Databank Effectieve Jeugdinterventies. Classificatie effectiviteit. ;2009(Geraadpleegd op 25 juli 2010 ):

http://www.jeugdinterventies.nl.

[81] Databank Richtlijnen en Instrumenten Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2010

[82] Dekovic M, Janssens J.M.A.M. Opvoeding, prosociaal gedrag en populariteit van kinderen Kind en Adolescent 1991;12():65

[83] Diekstra R.F.W, Wubs J.M. Naar een canon van de opvoeding. Den Haag: Haagse Hogeschool. 2010

[84] Dijk MV, Ligtermoet I. Wie is de opvoedingsondersteuner? Quick scan opvoedingsondersteuners in Nederland. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2009

[85] Dijk MV, Prinsen B. Opvoedingsondersteuning in het Centrum voor Jeugd en Gezin: Handreiking. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2009

[86] Distelbrink M, Lucassen N, Hooghiemstra E. Gezin anno nu. Werkdocument 9. Den Haag: Nederlandse Gezinsraad. Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling. 2005

[87] Doesum KV, Weikamp P.A. Kinderen van ouders met psychiatrische problemen. Handboek Jeugdzorg 2003;13():1

[88] van Doesum KTM, Riksen-Walraven JM, Hosman CMH, Hoefnagels C. A randomized controlled trial of a home-visiting intervention aimed at preventing relationship problems in depressed mothers and their infants. Child development 2008;79(3):547-61

http://dx.doi.org/10.1111/j.1467-8624.2008.01142.x https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18489412

[89] Doesum KV. Versterking van de kwaliteit van de moederkindinteractie: Een preventieve interventie voor depressieve moeders en hun baby’s. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, kinderpsychiatrie en klinische kinderpsychologie 2005;30():187

[90] Van Doesum KTM, Hosman CMH, Riksen-Walraven JM. A model-based intervention for depressed mothers and their infants. Infant mental health journal 2005;26(2):157-176

http://dx.doi.org/10.1002/imhj.20037 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28682516

[91] Doorten I, Rouwe R. Opbrengsten van sociale investeringen. Amsterdam/Den Haag: SWP/Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling. 2006

[92] Dorp M. Sociale media: potentiële goudmijn voor jeugdzorg. Jeugd en Co, jrg. 4, nr. 8. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. 2010

[93] Dumas JE, Begle AM, French B, Pearl A. Effects of monetary incentives on engagement in the PACE parenting program. Journal of clinical child and adolescent psychology : the official journal for the Society of Clinical Child and Adolescent Psychology, American Psychological Association, Division 53 2010;39(3):302-13

http://dx.doi.org/10.1080/15374411003691792 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20419572

[94] Dunnink G, Lijs-Spek. Activiteiten Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar per contactmoment (ABC-rapport). RIVM: Bilthoven 2008

[95] Egten C, Zeijl E, de Hoog S, Nankoe C, Petronia E. ‘Gezinnen van de toekomst. Opvoeding en opvoedingsondersteuning’. Den Haag, E-Quality. 2008

[96] Eijk-Hustings YV, Daemen L, Schaper N.C, Vrijhoef HJ.M. Implementation of Motivational Interviewing in a diabetes care management initiative in the Netherlands In press 2010

[97] Eliens M, Prinsen B. Handleiding kortdurende video-hometraining in gezinnen met jonge kinderen. Santpoort-Noord: AIT. 2008

[98] Eronen R, Pincombe J, Calabretto H. The role of child health nurses in supporting parents of young infants. Collegian 2010;17():131

[99] Fisher PA, Burraston B, Pears K. The early intervention foster care program: permanent placement outcomes from a randomized trial. Child maltreatment 2005;10(1):61-71

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15611327

[100] Fleuren M.A.H. Essentiële activiteiten en infrastructuur voor de landelijke invoering en monitoring van het gebruik van de JGZ-richtlijnen. Leiden: TNO Kwaliteit van Leven. 2010

[101] Forgatch M.S, Bullock B.M, Patterson G.R. From theory to practice: Increasing effective parenting through role-play. The Oregon Model of Parent Management Training (PMTO). In: H. Steiner, (Ed.): Handbook of mental health interventions in children and adolescents. An Integrated Develop- mental Approach. New York: Jossey-Bass. 2004

[102] Foster EM, Prinz R, Sanders M, Shapiro CJ. "The Costs of a Public Health Infrastructure for Delivering Parenting and Family Support". Children and youth services review 2008;30(5):493-501

http://dx.doi.org/10.1016/j.childyouth.2007.11.002 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35979533

[103] FPI. Listening to parents: a short guide. London: Family and Parenting Institute. 2007

[104] Frost N, Johnson L, Stein M, Wallis L. Home-Start and the delivery of family support. Children and Society 2000;14():328

[105] Gemmeke M. De rol van de centra voor jeugd en gezin bij versterken van de pedagogische civil society. Handreiking voor gemeenten. Den Haag/ Utrecht: ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport/Nederlands Jeugdinstituut. 2011

[106] Gemeente Utrech. Het Opvoedbureau Utrecht: de werkwijze van de professional in het Opvoedbureau. Utrecht: Gemeente Utrecht. 2009

[107] Glazener CMA, Evans JHC, Peto RE. Complex behavioural and educational interventions for nocturnal enuresis in children. The Cochrane database of systematic reviews 2004

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14974076

[108] van Widenfelt BM, Goedhart AW, Treffers PDA, Goodman R. Dutch version of the Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ). European child & adolescent psychiatry 2003;12(6):281-9

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14689260

[109] Gordon T. Luisteren naar kinderen. De nieuwe methode voor overleg in het gezin. Amsterdam: Elsevier. 1976

[110] de Graaf I, Speetjens P, Smit F, de Wolff M, Tavecchio L. Effectiveness of the Triple P Positive Parenting Program on behavioral problems in children: a meta-analysis. Behavior modification 2008;32(5):714-35

http://dx.doi.org/10.1177/0145445508317134 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18475003

[111] Graaf ID, Speetjens P, Smit M, Wolff M, Tavecchio L. Behavioral Problems in Children: A Meta-Analysis. Behavior Modification 2008;32():714

[112] Graaf ID, Speetjens P. Stepping Stones Triple P. Opvoedhulp voor ouders van kinderen met een beperking. Utrecht: Trimbos-instituut. 2010

[113] Graaf ID. Amsterdamse ouders en opvoedingsondersteuning Utrecht: Trimbos-instituut. 2010

[114] Graas D, Liefaard T, Schuengel C, Slot W, Stegge H. De Wet op de jeugdzorg in de dagelijkse praktijk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. 2009

[115] Gravesteijn J.C, Diekstra R.F.W. Waardig en vaardig in het leven. Hoe jongeren sociaal en emotioneel uit te rusten voor de volwassenheid Lisse: Harcourt. 2004

[116] Griner D, Smith TB. Culturally adapted mental health intervention: A meta-analytic review. Psychotherapy (Chicago, Ill.) 2006;43(4):531-48

http://dx.doi.org/10.1037/0033-3204.43.4.531 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22122142

[117] Grisnich F, Jaarsma R. Onderzoek naar licht pedagogische hulpverlening in de gemeente Haren, 2007. Stichting Provinciaal Centrum voor Maatschap- pelijke Ontwikkeling Groningen, CMO Groningen. 2008

[118] Groenendaal J.H.A, Dekovic M. Risicofactoren voor kwaliteit van de opvoeding. Pedagogiek 2000;20():3

[119] Groenendaal J, Van Yperen T.A. Beschermende en bedreigende factoren. n J. Rispens, P.P.Gouden en J.J.M. Groenendaal (red.), Preventie van psychosociale problemen bij kinderen en jeugdigen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. 1994

[120] Haterd JVD, Zwikker N, Hens H, Uyttenboogaart B. Gedragswetenschapper in de jeugdzorg. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2009

[121] Haterd J, Kluft M, Baan D, Zwikker N, Hens H. Vragen, taken, competenties en beroepen in het Centrum voor Jeugd en Gezin. Utrecht: Movisie/Nederlands Jeugdinstituut. 2010

[122] Hellinckx W. Risico op kindermishandeling? Een preventieve aanpak. Leuven, Acco 2001

[123] Hensbergen H. Opvoedingsondersteuning in perspectief, een literatuuronderzoek naar de behoeften van ouders aan opvoedingsondersteuning en de rol die voorzieningen kunnen vervullen Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. 1985

[124] Hermanns J. Het sociale kapitaal van jonge kinderen. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. 1992

[125] Hermanns J. Het sociale kapitaal van jonge kinderen: Jonge kinderen, opvoeders en opvoedingsondersteuning Utrecht: SWP. 1992

[126] Hermanns J. Opvoedingsondersteuning: Wat hebben we in 15 jaar bereikt. Paper gepresenteerd tijdens het eerste Nationaal Congres Opvoedingsondersteuning ‘Ouders helpen opvoeden’, 16 juni 2006 Ede 2006

[127] Hermanns J. De toekomst van de jeugdgezondheidszorg. Inleiding studiedag 19 september 2007 ‘De toekomst van de (preventieve) gezondheidszorg’. Rotterdam 2007

[128] Hermanns J. . Wraparound care. Tijdschrift Jeugdbeleid, (september). 2007

[129] Hermanns J. Het bestrijden van kindermis- handeling. Een aanpak die werkt. Woerden/Utrecht: Co Act Consult/Nederlands Jeugdinstituut. 2008

[130] Hermanns J. Het opvoeden verleerd. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. 2009

[131] Hermanns J, Schrijvers G, Ory F. Helpen bij opgroeien en opvoeden: eerder, sneller en beter. Een advies over vroegtijdige signalering en interventies bij opvoed- en opgroeiproblemen. Utrecht: Julius Centrum van de Universiteit Utrecht. 2005

[132] Hermanns J, Mordang H, Mulders L. Jeugdhulp Thuis. Een alternatief voor uithuisplaatsing. Amsterdam: Uitgeverij SWP. 2002

[133] Hermanns J, Van de Venne L, Leseman P. Home-Start geëvalueerd. Amsterdam: SCO-Kohnstamm Instituut. 1997

[134] Heuvel SVD, Heideveld-Gerritsen M. Gespreksvoering bij de GGD regio Nijmegen volgens de gespreksmethodiek van Luud Muller. Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). 2010

[135] Hirasing RA, Bolk-Bennink L, Reus H. Dry bed training by parents: results of a group instruction program. The Journal of urology 1996;156(6):2044-6

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8911386

[136] HiraSing RA, Reus H. Droogbedtraining bij enuresis nocturna. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 1991;135():2044

[137] HiraSing RA, van Leerdam FJM, Bolk-Bennink LF, Koot HM. Effect of dry bed training on behavioural problems in enuretic children. Acta paediatrica (Oslo, Norway : 1992) 2002;91(8):960-4

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12222722

[138] Hirasing R.A, Talma H, Kobussen M. Zakwoordenboek Jeugd. Amsterdam: Reed Business. 2010

[139] Hoek M. ‘Ontheemd ouderschap. Betekenissen van zorg en verantwoordelijkheid in beleidsteksten opvoedingsondersteuning 1979- 2002’. Proefschrift. Utrecht, SWP. 2008

[140] De Baat M, Foolen N, Van der Pijll, M. ‘Instrumenten en richtlijnen binnen de Centra voor Jeugd en Gezin’. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2010

[141] Hoogenboezem G, Meer VDJ. CJG en de wensen en verwachtingen van ouders en jongeren: samenvatting van bestaand onderzoek. Gouda: JSO. 2009

[142] Horowitz JL, Garber J. The prevention of depressive symptoms in children and adolescents: A meta-analytic review. Journal of consulting and clinical psychology 2006;74(3):401-15

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16822098

[143] Hosman C.M.H, Jane-Llopis E, Saxena S. Prevention of Mental Disorders: Effective interventions and policy options. Summary report. Geneva: World Health Organization. 2004

[144] Houkes A, Kok L. Effectiviteit van informele netwerken. Amsterdam: SEO/Raad voor de Volksgezondheid en Zorg en de Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling.

[145] Huey SJ, Polo AJ. Evidence-based psychosocial treatments for ethnic minority youth. Journal of clinical child and adolescent psychology : the official journal for the Society of Clinical Child and Adolescent Psychology, American Psychological Association, Division 53 2008;37(1):262-301

http://dx.doi.org/10.1080/15374410701820174 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18444061

[146] Ince D, Berg GVD. Overzichtsstudie interventies voor migrantenjeugd. Ontwikkelingsstimulering, preventie en vroeghulp. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2010

[147] Ince D. Cijfers over opvoedingsvragen en -problemen. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2008

[148] Inspectie voor de Gezondheidszorg. Indicatoren Thematisch Toezicht JGZ 2011. Utrecht: Inspectie voor de Gezondheidszorg. Integraal Toezicht Jeugdzaken (2009). Werkende ketens. Metarapportage Integraal Toezicht Jeugdzaken 2009 over zes onderzoeken naar ketensamenwerking. Utrecht: Integraal Toezicht Jeugdzaken (Inspectie Jeugdzorg). 2010

[149] Janssens J.M.A.M. Opvoedingshulp: doel, methoden en effecten. Tijdschrift voor jeugd- gezondheidszorg 2008;3():46

[150] Johnson W. Validity and Utility of the California Family Risk Assessment Under Practice Conditions in the Field: A Prospective Study. Child Abuse & Neglect. 2011;35():18

[151] Jongh J, Vlek M. Opvoeden kun je leren. Amsterdam: Ruigrok/Netpanel. 2009

[152] Joyce B, Showers B. Student achievement through staff development. New York: Longman. 1988

[153] Juffer F, Bakermans-Kranenburg M.J, IJzendoorn MV. Promoting Positive Parenting: An attachment-based intervention. Mahwah/New Jersey/London: Lawrence Erlbaum. 2008

[154] Junger-Tas, J. Preventie van antisociaal gedrag in de praktijk. TSG: Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen 2001;79():500

[155] Kalthoff H. Opvoedondersteuning aan migrantengezinnen schiet tekort. Een pleidooi voor een krachtig opvoedoffensief. JeugdenC0 2009;4():8

[156] Kaplan SJ, Pelcovitz D, Labruna V. Child and adolescent abuse and neglect research: a review of the past 10 years. Part I: Physical and emotional abuse and neglect. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 1999;38(10):1214-22

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10517053

[157] Karoly L, Kilburn M, Cannon J. Early childhood interventions. Proven results, future promise. Santa Monica, RAND Corporation. 2005

[158] Kasander R. Effectiviteit van GGZ-preventie: Een beknopt overzicht. Amersfoort: RIAGG Amersfoort & Omstreken - Preventie. 2005

[159] Kenniskring Jeugdgezondheidszorg. Pedagogische visie van de jeugdgezondheidszorg. Notitie van de kenniskring jeugdgezondheidszorg. Utrecht. 2010

[160] Keulen MV. Jeugdgezondheidszorg: ‘een gigantisch effect voor een prikkie’. Factsheet Jeugdgezondheidszorg. Lisse: AJN. 2010

[161] Ministerie van Justitie. Jeugdketens sluitend verbinden. Den Haag. 2010

[162] Ministerie van Justitie en ministerie voor Jeugd en Gezin. Eén gezin, één plan: coördinatie van zorg. Ministerie voor Jeugd en Gezin. 2010

[163] Kijlstra M, Prinsen B, Schulpen T. Kwetsbaar jong! Een quickscan van de kansen op achterstand van kinderen van 0 tot 4 jaar in risicosituaties. Amsterdam: SWP. 2005

[164] Klein Poelhuis, C.W. Ouderprogramma’s nader beschouwd. Een beschrijving en meta-analytisch onderzoek naar de effecten. Leiden: Rijksuniversiteit Leiden. 2000

[165] Klein Velderman M, Hosman C.M.H, Paulussen T.G.W.M. Onderzoeksprogrammering Opvoed- en Opgroeiondersteuning. Leiden: TNO.

[166] Klein Velderman M, Pannebakker F.D, Fukkink R, de Wolff M.S, van Dommelen P, Luijk P.C.M, van Sleuwen B.E, Reijneveld S.A. De effectiviteit van kortdurende video-hometraining in de jeugdgezondheidszorg. Resultaten van een studie in gezinnen met overmatige spanning als gevolg van een excessief huilende baby. TNO-rapport TNO/CH 2011.028 2011

[167] Knipscheer J.W, Kleber R.J. A need for ethnic similarity in the therapist-patient interaction? Mediterranean migrants in Dutch mental health care. Journal of Clinical Psychology 2004;60():543

[168] Kobussen M. Notitie opvoedingsondersteuning. Nijmegen: GGD Regio Nijmegen 2005;18():7

http://dx.doi.org/Nijmegen:%20GGD%20Regio%20Nijmegen

[169] Kook H. Overstap. Effecten op mondelinge taalvaardigheid en lezen. Amsterdam/Rijswijk: Vakgroep Algemene Taalwetenschap, Universiteit van Amsterdam/ministerie van VWS. 1996

[170] Kousemaker N.P.J. Zoeken, vinden, zorgen delen. De ontwikkeling van een praktijkparadigma voor onderkenning en preventie van psychosociale problematiek in de jeugdgezondheidszorg. Universiteit van Amsterdam 1996

[171] Kreuger F.A.F. Bereik van ouders met lage SES voor opvoedingsondersteuning. GGD Rotterdam-Rijnmond. 2007

[172] Kumpfer KL, Alvarado R, Smith P, Bellamy N. Cultural sensitivity and adaptation in family-based prevention interventions. Prevention science : the official journal of the Society for Prevention Research 2002;3(3):241-6

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12387558

[173] Kwakman K. ‘Anders leren, beter werken.’ Lectorale rede Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. 2003

[174] Laan PVD. ‘Professionaliteit als basis voor kwaliteit en effectiviteit van Jeugdzorg. Suggesties en overwegingen voor een plan van aanpak’. Amsterdam/Leiden, Universiteit van Amsterdam/Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. 2007

[175] Leeuwen MV. Kleurrijk spiegelen, spiegelbijeenkomsten met allochtone zorggebruikers. Utrecht: Pharos. 2010

[176] Leeuwen MV. ‘Heb ik het goed uitgelegd?’ Communicatie met laagopgeleide migranten.’ Utrecht: PHAXX kwartaalblad Pharos. 2011

[177] Leeuwen MV. CJG-consulent in Utrechtse wijken (2010). Utrecht: Pharos. 2010

[178] Leseman P, Hermanns J. Vragen van ouders over de opvoeding en ontwikkeling van hun kinderen in drie etnisch-culturele gemeenschappen. Pedagogisch Tijdschrift, 2002;27():253

[179] Ligtermoet I, Vergeer M, Zwikker N. Competenties en randvoorwaarden van online opvoedingsondersteuning. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut (NJi). 2011

[180] Lilley S. Cost benefit analysis of interventions with parents: literature review. London: Department for Children, Schools and Families. 2007

http://dx.doi.org/%20DCSF-RW008 http://www.dfes.gov.uk/

[181] Lim J, Prinsen B. Partners in opvoeden en verzorgen. Bunnik/Utrecht: Landelijk centrum Ouder & Kind Zorg/NIZW. 1999

[182] Maccoby E.E. De rol van ouders in de socialisatie van kinderen. In: Bijblijven, literatuurselectie van Kinderen en Adolescenten 1994;1():218

[183] Mast J, Pool A. In ontwikkeling. Competentieprofiel voor jeugdverpleegkundigen in de jeugdgezondheidszorg. Utrecht: NIZW. 2005

[184] McGillicuddy-De Lisi A.V, Sigel S.E. Parental beliefs are cognitions. In: M.H. Bornstein (Ed.), Handboek of parenting, Vol. 3: Being and becoming a parent. Mahwah (NJ): Lawrence Erlbaum Associates. 2003

[185] Mejdoubi J, Coeverden S.C.C.M, Struijf E, Crijnen A, Leerdam F.J.M, Hirasing R.A. De VoorZorg-interventie vermindert het roken bij hoogrisicozwangeren. Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen 2011;89():48

[186] Melhuish E, Belsky J, Leyland AH, Barnes J, . Effects of fully-established Sure Start Local Programmes on 3-year-old children and their families living in England: a quasi-experimental observational study. Lancet (London, England) 2008;372(9650):1641-7

http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(08)61687-6 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18994661

[187] Melhuish E, Belsky J, Barnes J. Evaluation and value of Sure Start. Archives of disease in childhood 2010;95(3):159-61

http://dx.doi.org/10.1136/adc.2009.161018 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19880394

[188] Miller W.R, Rollnick S. Motivational interviewing: preparing people to change. New York/ London: The Guilford Press. 2002

[189] Ministerie voor Jeugd en Gezin. Alle kansen voor alle kinderen: programma voor jeugd en gezin 2007-2011 Den Haag: programmaministerie voor Jeugd en Gezin. 2007

[190] Ministerie voor Jeugd en Gezin. Professionals in het Centrum voor Jeugd en Gezin Den Haag: programmaministerie voor Jeugd en Gezin. 2010

[191] Ministerie van VW.. Transitiebrief stelselwijziging jeugd. Den Haag: ministerie van Volks- gezondheid, Welzijn en Sport. 2011

[192] Ministerie van VWS. Beleidsbrief stelselwijziging jeugd ‘Geen kind buiten spel’. Den Haag: ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 2011

[193] Ministerie van VWS. Handreiking samenwerking huisarts en jeugdgezondheidszorg. Den Haag: ministerie van VWS. 2008

[194] Ministerie van VWS. Omgang met cliëntgegevens in de jeugdzorg. Den Haag: ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 2003

[195] Molloy. Still going strong. A tracer study of the Community Mothers Programme, Dublin, Ireland Den Haag: Bernard van Leer Foundation. 2002

[196] Monteagudo J.L, Moreno Gil O. E-health for patient empowerment in Europe. 2007

http://ec.europa.eu/information_society/%20activities/health/docs/publications%20/eh_era-patient-%20empower.pdf.

[197] Mul L, Witman Y. Spiegelbijeenkomsten, methode voor feedback van patiënten. Academisch Medisch Centrum. Universiteit van Amsterdam. 2009

[198] Muller L. Scholing: opvoedingsondersteuning vanuit het consultatiebureau. Centrum voor Advies en Training Luud Muller & Co. 2001

[199] Mutsaers K. Wat werkt bij jeugdigen uit etnische minderheidsgroepen. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2009

[200] Muynck AD, Post S.D. Drempels slechten. Middelburg: provincie Zeeland. 2010

[201] Nation M, Crusto C, Wandersman A, Kumpfer KL, Seybolt D, Morrissey-Kane E, Davino K. What works in prevention. Principles of effective prevention programs. The American psychologist 2003;58(6-7):449-56

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12971191

[202] Nederlands Jeugdinstituut. Het versterken van de eigen kracht en het sociale netwerk van jeugdigen, ouders en gezinnen. 38 interventies uit de Databank Effectieve Jeugdinterventies. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2010

[203] Nederlands Jeugdinstituut. Pijlers voor nieuw jeugdbeleid. Utrecht: NJi. Nelissen/Universiteit van Amsterdam (2011). Nationaal Wetenschappelijk Monitor Onderzoek. Sociale media. 2011

[204] NIGZ. Verschillen: conclusies communiceren met lage-SES-groepen. Steunpunt Lokale Aanpak Gezondheid. Woerden: NIGZ. 2003

[205] Nikken P, Addink A. Opvoedingsondersteuning bij media-opvoeding. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2011

[206] NIZW. Beroepsprofiel doktersassistent. Utrecht: NIZW. 2004

[207] NIZW. Opvoedingsondersteuning in de JGZ. Factsheet. Utrecht: NIZW. 2004

[208] NIZW Jeugd. Beroepscompetenties voor het werken met ouders: een Brits model vertaald. Utrecht: NIZW Jeugd. 2006

[209] NJi/RIVM. Reader kerncompetenties in de jeugdgezondheidszorg behorende bij Kenniskring Jeugdgezondheidszorg. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut/RIVM. 2008

[210] Nowak C, Heinrichs N. A comprehensive meta-analysis of Triple P-Positive Parenting Program using hierarchical linear modeling: effectiveness and moderating variables. Clinical child and family psychology review 2008;11(3):114-44

http://dx.doi.org/10.1007/s10567-008-0033-0 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18509758

[211] NVDA. Taakherschikking binnen de jeugdgezondheidszorg. Utrecht: NVDA. 2010

[212] NVMW. Beknopt beroepsprofiel van de maatschappelijk werker. Utrecht: NVMW. 2011

[213] NVO. Beroepscode van de NVO. Utrecht: NVO. 2009

[214] Nys K. Ouders in perspectief: theoretische onderbouwing en evaluatie van vraag- en perspectief- gericht opvoedingsondersteunend groepswerk met maatschappelijk kwetsbare gezinnen. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven. 2008

[215] Oenen SV, Westering YV. Een solide basis voor positief jeugdbeleid. Visiedocument 1.0. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut 2010

http://www.nji.nl

[216] Oenema-Mostert C.E. Orthopedagogische thuisbegeleiding voor gezinnen met een chronisch ziek kind. Groningen: Stichting Kinderstudies. 2006

[217] Olds DL, Hill P.L, Mihalic S.F, O'Brien R. Nurse-Family Partnership. Institute of Behavioral Science, Regents of University of Colorado. 2001;27(1):5-25

[218] Onderwijsraad. Een rijk programma voor ieder kind. Den Haag: Onderwijsraad. 2008

[219] Ooms H, Wilschut M, Loon SV. Wegwijs in implementeren. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2011

[220] Ouders Online. Het kwetsbare vertrouwen van ouders in de jeugdgezondheidszorg. Amsterdam: Ouders Online. 2011

[221] Patterson G. The Next Generation of PMTO Models. The Behavior Therapist 2005;28():25

[222] Pels T, Distelbrink M, Postma L. Opvoeding in de migratiecontext. Review van onderzoek naar de opvoeding in gezinnen van nieuwe Nederlanders. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut. 2009

[223] Pels T, Distelbrink M, Tan S. Meetladder Diversiteit Interventies. Verhoging van bereik en effectiviteit van interventies voor verschillende (etnische) doelgroepen. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut. 2009

[224] Pels T, Vollebergh W. Diversiteit in opvoeding en ontwikkeling. Een overzicht van recent onderzoek in Nederland. Amsterdam: Aksant. 2006

[225] Post S.D, Muynck AD, Smit J.G, Kooten PV. Drempels Slechten: op zoek naar oplossingen. Een inventariserend onderzoek naar kansen voor het wegnemen van drempels voor opvoedingsondersteuning en jeugdzorg bij bevindelijk gereformeerden 2011

[226] Pijnenburg H, Hermanns J, Yperen TV, Hutschemaekers G, Montfoort AV. Zorgen dat het werkt. Werkzame factoren in de zorg voor jeugd. 2010

[227] Pijpers F. Standpunt versterken samenwerking JGZ en Bureau Jeugdzorg. Bilthoven: RIVM. 2010

[228] Pons K, Kroon R, Durand M. Social media en de JGZ. Een wereld vol kansen. Utrecht: NCJ. 2012

[229] Poppes P, Vlaskamp C. Gedeeld en opgeteld. Ouders over kinderen met ernstige meervoudige beperkingen Rotterdam: Lemniscaat. 2001

[230] Posthumus J.A. Preventive effects and cost-effectiveness of the Incredible Years program for parents of pre-schoolers with aggressive behaviour. Utrecht: UMC Utrecht. 2009

[231] Postma S. JGZ-richtlijn Vroegsignalering van psychosociale problemen. Bilthoven: RIVM. 2008

[232] Prinsen B, Beckers M. Samenwerken aan kwaliteit van het Centrum voor Jeugd en Gezin. Advies over de toekomstige professionalisering van het CJG. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut/ RIVM Centrum Jeugdgezondheid. 2011

[233] Prinsen B, Vries WD. Ouders ondersteunen in de jeugdgezondheidszorg. De stand van zaken van opvoedingsondersteuning in de jeugdgezondheidszorg anno 2005. NIZW Jeugd, Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning. 2005

[234] Prinsen B, Eijgenraam K. Opvoeden doet ertoe. Amsterdam/Utrecht: Stadsdeel Amsterdam-Zuidoost, gemeente Amsterdam/ Nederlands Jeugdinstituut. 2008

[235] Prinsen B, Ligtermoet I. Handleiding Coördinatie van zorg. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2008

[236] Prinsen B. Dat gaat werken: Van veelbelovende praktijken op weg naar effectieve opvoedingsondersteuning in de jeugdgezondheidszorg. Utrecht: NIZW Jeugd. 2006

[237] Prinsen B, Roelofse E, Schuimer I, Mes W. De kracht van verbinden. Coördineren van zorg op lokaal niveau. NIZW Jeugd, Spectrum, K2 en JSO. 2006

[238] Prinsen B, Junger M. Opvoedingsondersteuning in de JGZ kan effectiever. Tijdschrift Jeugdgezondheidszorg, jrg. 39 2007;3():42

[239] Prinsen B, Verhegge K, Thije IT. Met ouders samen. Opvoedingsondersteuning in de preventieve zorg in Nederland en Vlaanderen. Utrecht/Brussel: NIZW/Kind en Gezin 2002

[240] Prochaska J.O, DiClemente C.C. The transtheoretical approach. In: Norcross, JC; Goldfried, MR. (eds.) Handbook of psychotherapy integration. New York: Oxford University Press. 2005;2():147

[241] Pye Tait. Research into qualification needs for work with parents. Edinburgh: Pye Tait. 2006

[242] Pijpers F. Verantwoord gebruik van vragenlijsten in de jeugdgezondheidszorg. Een handreiking. Utercht: Nederlands Centrum jeugdgezondheid (NCJ). 2013

[243] Raaijmakers M. Aggressive behaviour in preschool children. Neuropsychological correlates, costs of service use and preventive efforts. Utrecht: Universiteit van Utrecht. 2008

[244] Rappaport J, Seidman E. Handbook of community psychology. New York: Kluwer Academic/ Plenum Publishers. 2000

[245] Registratiecommissie Specialismen Verpleegkundige Accreditatiereglement verpleegkundig specialismen. 2008

[246] Reijneveld S.A, Vogels A.G.C, Bonnet-Beusers A.J.M, Hira Sing, R.A, Hoppenbrouwers K, Rensen H.B.M, Wagenaar-Fisher M.M. Vragenlijsten voor psychosociale problemen in de praktijk van de jeugdgezondheidszorg. Praktijkboek Jeugdgezondheidszorg (I 2.5: 1-15). Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg. 2005

[247] Reijneveld S.A, Stiggelbout M, Swagerman-Van Hees M.B, Brugman E. Verbetering van de uitvoering van preventieprogramma’s door GGD’en: Aanbeveling over signalering en preventie van psychosociale problemen bij kinderen en jeugdigen. Leiden: TNO Preventie en Gezondheid. 2000

[248] Reijneveld SA, Vogels AGC, Hoekstra F, Crone MR. Use of the Pediatric Symptom Checklist for the detection of psychosocial problems in preventive child healthcare. BMC public health 2006;6():197

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16872535

[249] Riksen-Walraven J.M.A, Goudena P.P, Groenendaal J.H.A, Swets-Gronert F.A. Sociale ondersteuning en competentie: Een vicieuze spiraal? Kind in geding: Bedreigende en beschermende factoren in de psychosociale ontwikkeling van kinderen. Amersfoort: Acco. 1988

[250] Rispens J, Hermanns J.M.A, Meeus W. Opvoeden in Nederland. Assen: Van Gorcum. 1996

[251] RMO & RVZ. Versterking voor gezinnen. Den Haag: Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling en Raad voor de Volksgezondheid en Zorg. 2008

[252] Rodrigo MJ, Máiquez ML, Correa AD, Martín JC, Rodríguez G. Outcome evaluation of a community center-based program for mothers at high psychosocial risk. Child abuse & neglect 2006;30(9):1049-64

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16959317

[253] Roeg D, Voogt M, Assen MV, Garretsen H. De effecten van bemoeizorg. De resultaten van een onderzoek bij Nederlandse bemoeizorgteams. Tranzo, Tilburg University: Tilburg. 2012

[254] Roelofse E, Anthonijsz I. Informele sociale steun. Achtergrondinformatie bij de workshop ‘Welke positie krijgt informele opvoedingsondersteuning?’ op het tweede Nationaal Congres opvoedingson- dersteuning 6 juni 2008. 2008

[255] Romijn A, Nienhuis T, Buysse W.H. Raadpleging van ouders over opvoedingsondersteuning (en jeugdzorg) in Maassluis. Den Haag: Tympaan Instituut. 2005

[256] Rooijen KV. Wat werkt bij online hupverlening. Utrecht: NJi. 2010

[257] Ros R. Opvoedingsondersteuning. Een onderzoek naar de onvervulde behoefte aan opvoedingsondersteuning van ouders en de mening van leerkrachten over opvoedingsondersteuning aan ouders. Universiteit van Amsterdam, Amsterdam. 2006

[258] Rots-De Vries C, Kroesbergen I, Goor IVD. Armoede en gezondheid van kinderen. Praktische handleiding voor interventie. GGD West-Brabant. 2009

[259] Ruiter DC, E.M. de Jong. CARE-NL Richtlijn voor gestructureerde beoordeling van het risico van kindermishandeling. Utrecht: Corine de Ruiter. 2005

[260] Ruiter DC, Hildebrand M, Hoorn VDS. Gestructureerde risicotaxatie bij kindermishandeling: De Child Abuse Risk Evaluation - Neder- landse versie (CARE-NL). GZ-Psychologie 2012;3():10

[261] Rutter M. Is Sure Start an Effective Preventive Intervention? Child and adolescent mental health 2006;11(3):135-141

http://dx.doi.org/10.1111/j.1475-3588.2006.00402.x https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32810992

[262] S&O. Opvoedingsondersteuning. Een visie voor de negentiger jaren op de ondersteuning aan opvoeders. Haarlem: Stichting Spel- en Opvoedings- voorlichting. 1989

[263] Sanders M.R, Dittman C.K, Keown L.J, Farruggia S, Rose D. What are the Parenting Experiences of Fathers? The Use of Household Survey Data to Inform Decisions About the Delivery of Evidence-Based Parenting Interventions to Fathers. Child Psychiatry & Human Development. 2010

[264] Sanders MR. Triple P-Positive Parenting Program as a public health approach to strengthening parenting. Journal of family psychology : JFP : journal of the Division of Family Psychology of the American Psychological Association (Division 43) 2008;22(4):506-17

http://dx.doi.org/10.1037/0893-3200.22.3.506 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18729665

[265] Sanders M, Calam R, Durand M, Liversidge T, Carmont SA. Does self-directed and web-based support for parents enhance the effects of viewing a reality television series based on the Triple P-Positive Parenting Programme? Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines 2008;49(9):924-32

http://dx.doi.org/10.1111/j.1469-7610.2008.01901.x https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18492040

[266] Sanders MR, Ralph A, Sofronoff K, Gardiner P, Thompson R, Dwyer S, Bidwell K. Every family: a population approach to reducing behavioral and emotional problems in children making the transition to school. The journal of primary prevention 2008;29(3):197-222

http://dx.doi.org/10.1007/s10935-008-0139-7 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18461457

[267] Sanders M.R, Dadds C.M, Turner K.M.T. Theoretical, Scientific and Clinical Foundations of the Triple P Positive Parenting Program: A Population Approach to the Promotion of Parenting Competence. Brisbane: Parenting and Family Support Centre, The University of Queensland. 2003

[268] Sanders M.R, Dittman C.K, Keown L.J, Farruggia S, Rose D. What are the parenting experiences of fathers? The use of household survey data to inform decisions about the delivery of evidence based parenting interventions to fathers. Child Psychiatry Human Development 2010;41():562

[269] Sarkadi A, Bremberg S. Socially unbiased parenting support on the Internet: a cross-sectional study of users of a large Swedish parenting website. Child: care, health and development 2005;31(1):43-52

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15658965

[270] Schalken F, Wolters W, Tilanus W, van Gemert M, van Hoogenhuyze C, Meijer E, Kraefft E, Brenninkmeijer M, Postel M. Handboek online hulpverlening: hoe onpersoonlijk contact heel persoonlijk wordt. Houten, Bohn Stafleu van Loghum. 2010

[271] Schneewind K.A, Berkic J. Stärkung von Elternkompetenzen durch primäre Prävention: eine Unze Prävention wiegt mehr als eind Pfund Therapie. Praxis Kinderpsychologie 2007;56():643

[272] Schoorl P.M. Opvoeding en opvoedingsproblemen in het gezinsleven. Amsterdam: Swets & Zeitlinger. 1993

[273] Shapiro CJ, Prinz RJ, Sanders MR. Population-based provider engagement in delivery of evidence-based parenting interventions: challenges and solutions. The journal of primary prevention 2010;31(4):223-34

http://dx.doi.org/10.1007/s10935-010-0210-z https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20195773

[274] Siraj-Blatchford I, Siraj-Blatchford J. Improving children’s attainment through a better quality of family based support for early learning. London: University of London, Institute of Education. 2010

[275] Snijders J. Ouders en hun behoeften aan opvoedingsondersteuning: factsheet. Utrecht: NIZW Jeugd. 2006

[276] Spanjaard H, Haspels M. Families First. Handleiding voor gezinsmedewerkers. Amsterdam, SWP. 2005

[277] Speetjens P. Databank Effectieve Jeugdinterventies: beschrijving ‘KopOpOuders Online’. Utrecht: NJi. 2010

[278] Speetjens P, Linden DVD, Goossens F. Kennis over opvoeden: de vragen van ouders, het aanbod van de overheid en de mogelijkheden van de markt. Utrecht: Trimbos-instituut. 2009

[279] Sproet M, Smulders E. Handreiking. De interculturalisatie van het Centrum voor Jeugd en Gezin. Inspiratie door een voor gemeenten. Utrecht: Pharos 2010

[280] Spruijt E, Kormos H. Handboek scheiden en de kinderen. Voor de beroepskracht die met scheidingskinderen te maken heeft. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. 2010

[281] Staal IIE, van den Brink HAG, Hermanns JMA, Schrijvers AJP, van Stel HF. Assessment of parenting and developmental problems in toddlers: development and feasibility of a structured interview. Child: care, health and development 2011;37(4):503-11

http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2214.2011.01228.x https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21434969

[282] Staal I.I.E, Van den Brink H.A.G, Hermanns J.M.A, Schrijvers A.J.P, Van Stel H.F. Vroegsignalering van opvoed- en opgroeiproblemen bij peuters: ontwikkeling en haalbaarheid van een gestructureerd interview. Tijdschrift voor Jeugdgezondheidszorg 2011

[283] Staal IIE, Hermanns JMA, Schrijvers AJP, van Stel HF. Risk assessment of parents' concerns at 18 months in preventive child health care predicted child abuse and neglect. Child abuse & neglect 2013;37(7):475-84

http://dx.doi.org/10.1016/j.chiabu.2012.12.002 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23352082

[284] Star MVD, Cate AT. Opvoeding en opvoedingsondersteuning bij ouders van basisschoolkinderen in de regio Nijmegen. Nijmegen: GGD regio Nijmegen. 2010

[285] Steenhof L. Schatting van het aantal stiefgezinnen. Bevolkingstrends, 4e kwartaal 2007. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek 2007

[286] van Stel HF, Staal IIE, Hermanns JMA, Schrijvers AJP. Validity and reliability of a structured interview for early detection and risk assessment of parenting and developmental problems in young children: a cross-sectional study. BMC pediatrics 2012;12():71

http://dx.doi.org/10.1186/1471-2431-12-71 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22697218

[287] Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA), Center for Mental Health Services. Promotion and prevention in mental health: strengthening parenting and enhancing child resilience. DHHS Publication No.CMHS-SVP-0175. Rockville (MD), USA. 2007

[288] Tan N. Protocol DMO. Draaiboek Training Samen Starten. Amsterdam. 2006

[289] Tan N. Handleiding Samen Starten. Amsterdam 2006

[290] Tan N, Boom DVD, Hermanns J. Protocol ter ondersteuning van de sociaal-emotionele ontwikkeling; een volgsysteem voor consultatiebureaus (0- tot 4-jarigen). Amsterdam: Universiteit van Amsterdam 2005

[291] Tan N, Bekkema N, Ory F. Toepasbaarheid van opvoedingsondersteuning voor Marokkaanse en Turkse gezinnen in Nederland, in het bijzonder van het programma Samen Starten/ DMO-P. TNO-rapport Kwaliteit van Leven. 2008

[292] Tandon S.D, Parillo K, Mercer C, Keefer M, Duggan A.K. Engagement in paraprofessional home visitation: families’ reasons for enrollment and program response to identified reasons. Womens Health Issues 2008;18():118

[293] Taylor TK, Webster-Stratton C, Feil EG, Broadbent B, Widdop CS, Severson HH. Computer-based intervention with coaching: an example using the Incredible Years program. Cognitive behaviour therapy 2008;37(4):233-46

http://dx.doi.org/10.1080/16506070802364511 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18803072

[294] Tenhaeff C, Dijkstra N, Havinga M, Janssen L, Kaaij IVD, Laar LV, Nelissen S, Schrijver A, Simons M, Woltering M, Öry F. Vroegsignalering van zorgwekkende opvoedings- situaties in Samen Starten: wijkverpleegkundigen onderzoeken hun eigen dossiers. Tijdschrift Jeugdgezondheidszorg. 2004

[295] Theunissen MHC, Vogels AGC, de Wolff MS, Reijneveld SA. Characteristics of the strengths and difficulties questionnaire in preschool children. Pediatrics 2013;131(2):e446-54

http://dx.doi.org/10.1542/peds.2012-0089 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23296429

[296] Thomas R, Zimmer-Gembeck MJ. Behavioral outcomes of Parent-Child Interaction Therapy and Triple P-Positive Parenting Program: a review and meta-analysis. Journal of abnormal child psychology 2007;35(3):475-95

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17333363

[297] Trimbos-instituut. Factsheet Gezonde School en genotmiddelen. Utrecht: Trimbos-instituut. 2005

[298] Tuijl CV. Uitvoering van Opstap Opnieuw: opzet, inhoud en effecten volgens coördinatoren deelnemend aan het landelijke evaluatieonderzoek Opstap Opnieuw. Utrecht: Universiteit Utrecht. 1998

[299] Tuk B. Je wilt je kind niet kwijtraken. Training opvoedingsondersteuning Somalische ouders in een asielzoekerscentrum. Utrecht: Pharos. 2010

[300] Uittenbogaard B.P. Stap voor Stap. Een stappenplan om ouders te begeleiden bij opvoedingsvragen. Utrecht: SWP. 2007

[301] Utting D. Parenting and the different ways it can affect children’s lives: research evidence. Joseph Rowntree Foundation. 2007

[302] V&VN. Verpleegkundig specialist. Genezing en zorg afgestemd. Utrecht: Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland. 2009

[303] Vandemeulebroecke L, Crombrugge HV, Janssens J, Colpin H. Gezinspedagogiek, deel II: Opvoedingsondersteuning. Leuven/ Apeldoorn: Garant. 2002

[304] Vandemeulebroecke L, Munter AD. Opvoedingsondersteuning. Visie en kwaliteit. Leuven: Universitaire Pers Leuven. 2004

[305] Veen A, Vergeer M, Oenen SV, Glaudé M, Breetvelt I. Handleiding videohometraining in gezinnen met kinderen in de basisschoolleeftijd. Amsterdam, SCO-Kohnstamm Instituut van de Universiteit van Amsterdam. 2007

[306] Verdurmen J, Van Oort M, Meeuwissen J, Ketelaars T, De Graaf I, Cuijpers P, De Ruiter C, Vollebergh W. Effectiviteit van preventieve interventies gericht op jeugdigen: De stand van zaken. Utrecht: Trimbos-instituut. 2003

[307] Vermeij A, Van der Wel J, Krooneman P.J. Inventarisatie hulpaanbod bij (echt)scheiding en omgang: Eindrapport. Amsterdam: Regioplan Beleidsonderzoek. 2005

[308] Vogels A.G.C. The Identification by Dutch Preventive Child Health Care of Children with Psychosocial Problems: Do Short Questionnaires Help? Proefschrift. Leiden: TNO. 2008

[309] Vogels A.G.C, Crone M.R, Hoekstra F, Reijneveld S.A. Drie vragenlijsten voor het opsporen van psychosociale problemen bij kinderen van zeven tot twaalf jaar: Samenvatting. Leiden: TNO Kwaliteit van Leven. 2005

[310] Vries WD. Databank Effectieve Jeugdinterventies: ‘Triple P’. Utrecht: Nederlands Jeugd instituut. 2005

[311] Vries de-Lentsch P. Wat verwachten ouders van een ouder-kindcentrum: rapportage vraag analyse Oké-punt. Almere: Zorggroep Almere. 2006

[312] Whittaker KA, Cowley S. Evaluating health visitor parenting support: validating outcome measures for parental self-efficacy. Journal of child health care : for professionals working with children in the hospital and community 2006;10(4):296-308

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17101622

[313] Wilson S.J, Lipsey M.W, Soydan H. Are mainstream programs for juvenile delinquency less effective with minority youth than majority youth? A meta-analysis of outcomes research. Research on Social Work Practice 2003;13 (1)():3

[314] Wise S, Silva LD, Webster E, Sansen A. The efficacy of early childhood interventions. Melbourne: Australian Institute of Family Studies. 2005

[315] de Wolff MS, Theunissen MHC, Vogels AGC, Reijneveld SA. Three questionnaires to detect psychosocial problems in toddlers: a comparison of the BITSEA, ASQ:SE, and KIPPPI. Academic pediatrics 2013;13(6):587-92

http://dx.doi.org/10.1016/j.acap.2013.07.007 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24238686

[316] Wolff MD, Pannebakker F.D, Bouwmeester-Landweer M.B.R. Samen Starten met Stevig Ouderschap. Stevig Starten, een combinatie van methodes vanuit de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) 0-4 jaar voor het signaleren van risicovolle opvoedingssituaties met inbegrip van kindermishandeling en het ondersteunen van gezinnen met jonge kinderen. TNO rapport, TNO/CH 2012 R10709 2012

[317] Yperen TV. 55 vragen over effectiviteit Antwoorden voor de jeugdzorg. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2010

[318] Yperen TV, Rispens J, Gouden P.P, Groenendaal J.J.M. Problemen in de ontwikkeling van kinderen. Preventie van psychosociale problemen bij kinderen en jeugdigen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. 1994

[319] Yperen TV. Resultaten in de jeugdzorg: begrippen, maatstaven en methoden Utrecht: NIZW. 2003

[320] Yperen TV, Hellema M. Naar een nieuw jeugdzorgstelsel: vergelijking van standpunten. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2010

[321] Yperen TV, Bommel MV. Erkenning interventies: criteria 2009 - 2010. Erkenningscommissie (Jeugd)Interventies. Utrecht/ Bilthoven: Nederlands Jeugdinstituut/RIVM. 2009

[322] Yperen TV, Steege MVD, Addink A, Boendermaker L. Algemeen en specifiek werkzame factoren in de jeugdzorg. Stand van de discussie. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2010

[323] Yperen TV. Evaluatie van de Wet op de jeugdzorg. Themabericht Jeugd & Samenleving, Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2009;3():

[324] Yperen TAV, Graas D, Liefaard T, Schuengel C, Slot W, Stegge H. Betere ketens De Wet op de jeugdzorg in de dagelijkse praktijk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. 2009

[325] Yperen TV, Stam P.T. Opvoeden versterken. Den Haag: VNG. 2010

[326] Yperen TV, Woudenberg AV. Werk in uitvoering. Bouwen aan het nieuwe jeugdstelsel. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. 2011

[327] Zeeman M, Hermanns J, Hoffenaar P, Grootens-Tecla M, Alberts J. De behoefte aan opvoedingsondersteuning op Curaçao. Een onder- zoek onder opvoeders met kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar. Pedagogiek 2007;27():119

[328] Zeijl E, Crone M, Wiefferink K, Keuzenkamp S, Reijneveld S.A. Kinderen in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. 2005

[329] Van Zeijl J, Mesman J, Van IJzendoorn MH, Bakermans-Kranenburg MJ, Juffer F, Stolk MN, Koot HM, Alink LRA. Attachment-based intervention for enhancing sensitive discipline in mothers of 1- to 3-year-old children at risk for externalizing behavior problems: a randomized controlled trial. Journal of consulting and clinical psychology 2006;74(6):994-1005

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17154730

[330] Zijden QVD. Samenwerking JGZ en Jeugdzorg. Praktijkonderzoek. Bilthoven: RIVM. 2010

[331] Zikkenheimer L. Beeldmateriaal en buitenlandse vrouwen. Een handreiking voor het ontwerpen en selecteren van visueel voorlichtings- en lesmateriaal voor buitenlandse vrouwen. Den Haag: Nederlandse Bibliotheek en Lektuur Centrum. 1986

[332] Zorggroep Almere. Functiebeschrijving verpleegkundig specialist preventieve zorg, Sector Cure. Almere: Zorggroep Almere. 2011

[333] Zwirs B. Gedragsproblemen bij allochtone kinderen. Proefschrift. Universiteit Utrecht. Utrecht: Universiteit Utrecht. 2006

[334] Zwirs B, Burger H, Schulpen T, Buitelaar J. Kinderen in achterstand. De prevalentie van psychiatrische stoornissen onder autochtone en allochtone kinderen. Cultuur, Migratie en Gezondheid 2008;5():2

[335] Janssens J.M.A.M. Opvoedingshulp: doel, methoden en effecten. Tijdschrift voor Orthopedagogiek 1998;37():133

[336] Fleuren M.A.H. Implementatie van de JGZ- standaarden. Tijdschrift Jeugdgezondheidszorg, 2007;39():63

[337] Kooijman K, Prinsen B. Signaleren = meten + delen: Zorgwekkende opvoedingssituaties in de jeugdgezondheidszorg. Tijdschrift over Kindermishandeling, 2003;18():7

Vorige Volgende

Terug naar richtlijnen overzicht

Heb je vragen?

Neem voor vragen of meer informatie contact met ons op

Contact opnemen

Heb je suggesties voor verbetering van deze JGZ-richtlijn?

Geef jouw feedback

JGZ-richtlijn Opvoedondersteuning

Let op: deze richtlijn is momenteel in herziening.

Richtlijn inhoudsopgave

Heb je vragen?

Richtlijn Opvoedondersteuning

Beslisschema richtlijn Opvoedondersteuning

PP-presentatie voor de scholing Opvoedondersteuning

Factsheet richtlijn Opvoedondersteuning

Randvoorwaardelijke implicaties richtlijn Opvoedondersteuning

Rapportage praktijktest richtlijn Opvoedondersteuning

BDS-registratieprotocol richtlijn Opvoedondersteuning

Indicatoren richtlijn Opvoedondersteuning

Aanbevolen instrumenten en interventies

Knelpuntenanalyse richtlijn Opvoedondersteuning

Evidence tabellen

Heb je vragen?

Heb je suggesties voor verbetering van deze JGZ-richtlijn?